Τα 4 Βήματα της Αποταμίευσης

Όσοι διαβάσατε το προηγούμενο άρθρο του Ourwallet, θα πήρατε μία ιδέα για το πως να αρχίσετε να κάνετε για πρώτη φορά συστηματική αποταμίευση. Χωρίς να δυσκολευτείτε ιδιαίτερα ή να στερηθείτε πολλά, πληρώνοντας πρώτα τον εαυτό σας και με σύμμαχο τον χρόνο, μπορείτε να μαζέψετε σε λίγους μήνες ένα αξιοσέβαστο ποσό, ανάλογο του μισθού σας και ολόκληρο στη διάθεση σας να το κάνετε… ότι νομίζετε!

Εάν το πήρατε απόφαση και έχετε ήδη ξεκινήσει, θα παρατηρήσετε κάτι ενδιαφέρον: όσο περνάει ο καιρός και βλέπετε σιγά-σιγά την αποταμίευση σας να αυξάνεται, δεν θα σκέφτεστε πια τι τυχόν στερείστε σήμερα με τα χρήματα που βάζετε στην άκρη, αλλά πιο πολύ τι θα μπορούσατε να κάνετε με αυτό το ποσό που όλο και μεγαλώνει. Εάν για παράδειγμα είπατε στην αρχή ότι θα κρατάτε € 50 για 6 μήνες, και στο τέλος του εξαμήνου δείτε τα € 300 που μαζέψατε, είναι πολύ πιθανό εκείνη τη στιγμή να πείτε: “δεν ήταν και τόσο δύσκολο τελικά! Γιατί δεν το συνεχίζω λίγο ακόμα;” Συγχαρητήρια, μόλις ξεπεράσατε τον μπαμπούλα της αποταμίευσης!

Ακόμα και οι πιο σπάταλοι από μας μπορούν να το καταφέρουν, αρκεί να ακολουθούν τους δύο βασικούς κανόνες που αναφέραμε και στο προηγούμενο άρθρο:

1. Πληρώστε πρώτα τον εαυτό σας

2. Φυλάξτε την αποταμίευση σας σε ξεχωριστό σημείο

 

Αφού είδαμε λοιπόν πως μπορούμε να ξεκινήσουμε την αποταμίευση, είναι ώρα να συζητήσουμε και γιατί την κάνουμε. Οι αρχάριοι αποταμιευτές θα έχουν στο μυαλό τους κάποιο ρούχο, κινητό ή ταξίδι που να θέλουν να ξοδέψουν τα χρήματα που μάζεψαν για πρώτη φορά. Λογικό είναι, όλοι χρειαζόμαστε ένα καλό “καρότο” ως κίνητρο για να ξεκινήσουμε μία καινούργια συνήθεια. Όμως θα πρέπει να καταλάβουμε ότι η αποταμίευση αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία του πορτοφολιού μας, και καλό είναι να την χρησιμοποιήσουμε πιο σοφά και συνετά. Πρέπει να βάλουμε σωστές προτεραιότητες, ώστε τα χρήματα που μαζεύουμε αργά και σταδιακά να πιάσουν πραγματικά τόπο. Ας δούμε λοιπόν τα 4 βασικά στάδια της αποταμίευσης, από το πιο άμεσο και επείγον μέχρι το πιο μακροπρόθεσμο.

Βήμα 1: Το “μαξιλάρι” ανάγκης

Όλοι έχουμε ακούσει από γονείς ή παππούδες την φράση “να έχεις πάντα κάτι στην άκρη, για μία ώρα ανάγκης, παιδάκι μου.” Κλισέ, αλλά όλα τα στερεότυπα έχουν και μία δόση αλήθειας. Όλοι ξέρουμε ότι πάντα θα προκύπτουν επείγοντα έξοδα στη ζωή μας, και καλό είναι να μην μας πιάνουν εντελώς απροετοίμαστους. Πολλοί βέβαια θα ισχυριστούν ότι αυτήν την εποχή το “επείγον” έχει γίνει καθημερινότητα, και τα έσοδα δεν φτάνουν ούτε για τα τακτικά έξοδα, πόσο μάλλον για επιπλέον αποταμίευση. Η σωστή απάντηση εδώ είναι ότι σε μία τέτοια περίπτωση, χρειάζονται ριζικές αποφάσεις και αλλαγές, αντί για γκρίνια και αναποφασιστικότητα, όμως αυτό είναι θέμα για επόμενο άρθρο.

Ας δούμε λοιπόν πιο αναλυτικά το “απόθεμα ανάγκης” μας. Η πρώτη ερώτηση είναι φυσικά “για τι ποσό μιλάμε;”

Το απολύτως ελάχιστο ποσό εδώ θα πρέπει να είναι περίπου όσο τα τακτικά μας έξοδα για μία περίοδο 3 μηνών.

Έτσι θα μπορούμε να κινηθούμε χωρίς πρόβλημα εάν τυχόν καθυστερήσει ο μισθός μας για κάποιο λόγο, καθώς και να καλύψουμε επείγοντα έξοδα όπως ζημιές στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο, έξοδα υγείας ή οτιδήποτε άλλο εκτός προγράμματος που δεν παίρνει αναβολή. Το ιδανικό θα ήταν να αυξήσουμε σιγά-σιγά το ποσό αυτό στους 6 μήνες εξόδων, για να είμαστε καλυμμένοι και σε πιο ακραία προβλήματα όπως π.χ. μία απόλυση. Αυτό βέβαια μπορούμε να το καταφέρουμε αργότερα, αφού έχουμε καλύψει το πρώτο “μαξιλαράκι” μας και αρχίζουμε να βάζουμε και αλλού ταυτόχρονα χρήματα.

Στο σημείο αυτό, πολλοί κάνουν το συνηθισμένο λάθος να “τσιμπάνε” από το απόθεμα ανάγκης τους για πράγματα όχι και τόσο επείγοντα. Μπορεί να είναι μεγάλος πειρασμός για κάποιους να βλέπουν τα χρήματα αυτά μαζεμένα, αλλά αν προκύψει μία ατυχία λίγες μέρες μετά από ένα τέτοιο έξοδο μπορεί να πισωγυρίσουν στο ίδιο σημείο από όπου ξεκίνησαν, ή και ακόμα χειρότερα. Θα πρέπει να καταλάβουμε για ποιο λόγο ακριβώς έχουμε κάνει αυτή την αποταμίευση, και να την αφήσουμε ήσυχη μέχρι να έρθει η “κακία ώρα”… ακόμα και αν αυτή δεν έρθει ποτέ.

Η επόμενη ερώτηση είναι που να φυλάμε το ποσό αυτό. Εφόσον μιλάμε για επείγοντα έξοδα, θα πρέπει να έχουμε άμεση πρόσβαση σε αυτά τα χρήματα, οποιαδήποτε στιγμή. Μέχρι πρόσφατα αυτό θα σήμαινε έναν συνηθισμένο λογαριασμό ταμιευτηρίου, αλλά η εποχή των capital controls έχει περιπλέξει λίγο αυτήν την επιλογή. Θα ήταν καλύτερο να τα μοιράσουμε σε δύο ή περισσότερους λογαριασμούς, ώστε στην σε μία κακή στιγμή να μπορούμε να κάνουμε αμέσως ανάληψη. Υπάρχουν ακόμα λογαριασμοί ταμιευτηρίου που μας προσφέρουν λίγο καλύτερα επιτόκια, χωρίς να μας δεσμεύουν όπως ένας προθεσμιακός.

Άλλοι ίσως θα προτιμούσαν τα μετρητά, φυλαγμένα είτε στο σπίτι είτε σε τραπεζική θυρίδα. Για την πρώτη επιλογή θα τονίσουμε ότι πρέπει να διαλέξουμε πολύ προσεκτικά τις κρυψώνες μας, για ευνόητους λόγους.

Όσον αφορά την θυρίδα, με δεδομένο ότι υπάρχουν έξοδα ενοικίασης της, δεν αξίζει να μιλάμε για ποσά μικρότερα από € 1000, εκτός και εάν υπάρχουν και άλλα πολύτιμα είδη που χρειάζονται φύλαξη. Και οι απόψεις ότι οι θυρίδες κινδυνεύουν σε περίπτωση κουρέματος καταθέσεων ή μαζικών κατασχέσεων, είναι απλά αβάσιμες. Εκτός και εάν έχετε ήδη καταδικαστεί για φοροδιαφυγή… οπότε μάλλον έχετε πολύ μεγαλύτερα προβλήματα.

Βήμα 2: Εξοφλήστε τα χρέη σας

Πάρα πολλοί από εμάς, η πλειοψηφία ίσως, έχει τον ίδιο απλό και εύκολο τρόπο αντιμετώπισης των χρεών τους, είτε αυτά είναι πιστωτικές και δάνεια, είτε ειδοποιήσεις από την εφορία, είτε ακόμα και από κάποιον γνωστό που μας έκανε μία παλιά διευκόλυνση.

Το σπουδαίο έργο του Ιταλού νομπελίστα έχει γίνει αδίκως το σύνθημα όλων των κακοπληρωτών, που εάν έβλεπαν την παράσταση μάλλον θα ένοιωθαν προβληματισμό για τις απόψεις τους παρά δικαίωση. Η ουσία πάντως είναι ότι όσο αγνοούμε ή κρυβόμαστε από τα χρέη που φορτώνουν το πορτοφόλι μας, τόσο αυτά τοκίζονται, μεγαλώνουν και γίνονται αδύνατον να τα διαχειριστούμε. Η κρίση μπορεί να έφερε στη ζωή μας απολύσεις, μειώσεις μισθών, φόρους και άλλα κακά που μας ανάγκασαν να φορτώσουμε την πιστωτική μας, να πάρουμε “δανεικά και αγύριστα” από καταναλωτικά δάνεια και υπεραναλήψεις, ή να στραφούμε σε φίλους και συγγενείς που δεν μας πολυπιστεύουν όταν υποσχόμαστε ότι θα τους ξεπληρώσουμε με την πρώτη ευκαιρία.

Όποιος και αν είναι ο λόγος, αργά ή γρήγορα το αποτέλεσμα είναι συνήθως το ίδιο δυσάρεστο για όλους.

Θα το κάνουμε όσο πιο ξεκάθαρο γίνεται: τα χρέη σας είναι μια ωρολογιακή βόμβα για το πορτοφόλι σας, και πρέπει να τα αντιμετωπίσετε άμεσα.

Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, τα χρέη επιβαρύνονται με τόκους, και όσο περισσότερο τα αγνοούμε τόσο χειρότερα μπορούν να γίνουν τα πράγματα. Πολλές άσχημες ιστορίες ανθρώπων που πνίγηκαν στα χρέη και έχασαν την περιουσία τους, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν ήταν πιο συνετοί και αποφασιστικοί και ενεργούσαν νωρίτερα.

Οι περισσότεροι που βρισκόμαστε σε αυτήν την θέση νοιώθουμε αδικημένοι, από γεγονότα και συνθήκες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Εάν απογοητεύεστε ή θυμώνετε με τα χρέη που νοιώθετε σαν να μπήκαν ουρανοκατέβατα στη ζωή σας, η λύση δεν είναι να χαλάσετε το υστέρημα σας για να πάτε διακοπές ή για ψώνια “έτσι, για να ξεχαστούμε λίγο βρε αδελφέ”. Θα ξεχαστείτε λίγο σήμερα μεν, αλλά αύριο που τα πράγματα θα έχουν χειροτερέψει λόγω της αδράνειας σας, θα μετανιώσετε για το λάθος σας!

Θα συζητήσουμε σε επόμενο άρθρο τους τρόπους που μπορούμε να διαχειριστούμε διάφορα είδη χρεών, αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι να βάλουμε την πληρωμή τους ως την δεύτερη μας προτεραιότητα αποταμίευσης, μετά από την δημιουργία του αποθέματος ανάγκης. Εφόσον έχουμε ήδη φυλάξει ένα ποσό για να αντιμετωπίσουμε νέα επείγοντα έξοδα, θα πρέπει να στραφούμε στα ήδη υπάρχοντα χρέη μας και να αρχίσουμε ένα πρόγραμμα σταδιακής εξόφλησης τους.

Μπορεί να νομίζουμε ότι είναι αδύνατον να σκαρφαλώσετε το “βουνό” των χρεών που έχετε μπροστά σας, όμως το να θυσιάσουμε σήμερα κάποια έξοδα για διασκέδαση ή οτιδήποτε άλλο προαιρετικό, είναι η σωστή και υπεύθυνη λύση για το μέλλον του πορτοφολιού μας και της οικογένειας μας. Το πρώτο βήμα μπορεί να μας φαίνεται δύσκολο, όμως το αίσθημα ότι ξαναπαίρνουμε πίσω τον έλεγχο του πορτοφολιού μας θα σας δώσει το κουράγιο να πάρετε και άλλες γενναίες αποφάσεις στη ζωή σας!

Βήμα 3: Καλλιεργήστε τα “μαρούλια” σας

Εάν έχετε καταφέρει να φτάσετε στο σημείο αυτό, συγχαρητήρια! Το ταμείον δεν είναι πια μείον, έχετε ένα ποσό στην άκρη για ώρα ανάγκης, και καταφέρατε να εξοφλήσετε τα χρέη που δεν σας άφηναν το πορτοφόλι σας να πάρει ανάσα. Τώρα είναι η ώρα να αρχίσετε να κάνετε αυτό που πραγματικά θέλατε με τις αποταμιεύσεις σας: να τις χρησιμοποιήσετε για τα έξοδα που θέλετε να κάνετε σε μερικούς μήνες από τώρα. Και εδώ δεν μιλάμε μόνο για τα “ευχάριστα” έξοδα, όπως τις επόμενες διακοπές σας, ή εκείνο το μπουφάν που έχετε βάλει στο μάτι εδώ και καιρό. Θα πρέπει να βάλετε στο πρόγραμμα σας και τα “δυσάρεστα” έξοδα που ξέρετε ότι είναι καθ’ οδόν, όπως το επόμενο εκκαθαριστικό της εφορίας, ή το σέρβις του αυτοκινήτου.

Μπορεί να νομίζετε ότι είστε καλυμμένοι αφού καταφέρατε να έχετε περίσσευμα κάθε μήνα, αλλά όσο καλύτερα μπορείτε να προγραμματίσετε τα μελλοντικά σας έξοδα, τόσο πιο ανώδυνα θα τα πληρώσετε όταν έρθει η ώρα τους. Θα είστε επίσης σίγουροι ότι δεν θα αναγκαστείτε να καταφύγετε ξανά σε πιστωτικές ή άλλα δανεικά, και να γυρίσετε πάλι πίσω στο Βήμα 2.

1. Σημειώνουμε τα έξοδα που θα χρειαστεί να κάνουμε στο μέλλον, και σε πόσο καιρό θα προκύψουν
2. Υπολογίζουμε πόσα χρήματα θα πρέπει να αποταμιεύσουμε κάθε μήνα για το κάθε έξοδο (π.χ. € 100 για τις διακοπές μας, €50 για την εφορία, κλπ.)
3. Βάζουμε στην άκρη κάθε μήνα, μόλις πληρωθούμε, τα χρήματα που υπολογίσαμε συνολικά για αυτά τα έξοδα
4. Και όταν έρθει η ώρα για να κάνουμε κάποιο από αυτά τα μεγάλα έξοδα, τα χρήματα είναι ήδη έτοιμα!

Μοιάζει με την γνωστή παραδοσιακή “μέθοδος των φακέλων” (envelope budgeting) που ίσως να χρησιμοποιούσαν και οι γονείς σας.

Η βασική μέθοδος των φακέλων βέβαια δουλεύει μόνο με μετρητά, και δύσκολα προσαρμόζεται σε νοικοκυριά με περισσότερους από έναν εργαζόμενους και πολλά είδη εξόδων, άλλα η βασική ιδέα είναι η ίδια: ξεχωρίζουμε τα χρήματα μας και τους δίνουμε μια “δουλειά” ανάλογα με την κάθε μελλοντική ανάγκη που θέλουμε. Εδώ πια αρχίζουμε να ακουμπάμε σιγά-σιγά το θέμα του οικογενειακού προϋπολογισμού, ένα εργαλείο άγνωστο στους περισσότερους από μάς, αλλά τόσο σημαντικό για να έχουμε ένα υγιές και αξιόπιστο πορτοφόλι, και που θα εξετάσουμε σε μελλοντικό άρθρο στο Ourwallet.

Στην πράξη, η τακτική αποταμίευση που κάνουμε για τα “μαρούλια” μας μπορεί να γίνει στην τράπεζα, αφού δεν είναι χρήματα που κανονικά θα χρειαστούμε άμεσα σε μετρητά όπως το απόθεμα ανάγκης μας, άρα τα capital controls δεν αποτελούν πρόβλημα. Μάλιστα εάν μιλάμε για χρόνο αποταμίευσης πάνω από 6 μήνες, και έχουμε τη δυνατότητα από την τράπεζα μας, ένας προθεσμιακός λογαριασμός είναι το ιδανικό εργαλείο αφού θα έχουμε και το πλεονέκτημα των τόκων όσο τα χρήματα μας συγκεντρώνονται.

Βήμα 4: Χτίστε το μέλλον σας

Την ώρα όμως που καλλιεργείτε τα “μαρούλια” σας, θα πρέπει σιγά-σιγά να αρχίσετε να κοιτάζετε και πιο μακριά. Εάν € 100 το μήνα για 6 μήνες σας βοηθούν να κανονίσετε τις επόμενες διακοπές της οικογένειας σας, τότε τι θα μπορούσατε να κάνετε για την οικογένεια σας με € 100 το μήνα… για 20 χρόνια;

Κατ’ αρχήν ας το κάνουμε ακόμα καλύτερο με την βοήθεια του ανατοκισμού:

Με ένα πολύ συντηρητικό επιτόκιο 2%, μία αποταμίευση € 100 για 20 χρόνια θα σας αποφέρει το κεφάλαιο των € 24.000,00, ΣΥΝ τους τόκους € 5.528,82.

Για σκεφτείτε… Εάν μόλις παντρευτήκατε, με € 30.000 μόλις εξασφαλίσατε τις σπουδές των παιδιών σας. Εάν μόλις πιάσατε τη πρώτη σας δουλειά, θα έχετε την προκαταβολή για το μελλοντικό σας σπίτι. Ή μπορείτε να έχετε ένα καλό κεφάλαιο για την ώρα που θα βγείτε στην σύνταξη, με λιγότερο άγχος για το τι θα μπορέσετε να πάρετε από το ΙΚΑ. Με την αποταμίευση ο χρόνος και οι τόκοι δουλεύουν πάντα υπέρ σας, σε αντίθεση με τα χρέη.

Μία τόσο μεγάλη δέσμευση μπορεί να φαίνεται δύσκολη να τηρηθεί, αλλά όσο θυμάστε τον μεγάλο στόχο που έχετε βάλει για αυτά τα χρήματα, δεν θα μπαίνετε στον πειρασμό να τα “πειράξετε”.  Στην πράξη δεν μιλάμε πια για απλή αποταμίευση, αλλά για επένδυση των χρημάτων σας, και τα εργαλεία που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για τον σκοπό αυτό είναι πάρα πολλά, ακόμα και με τους υπάρχοντες περιορισμούς των capital controls: ασφαλιστικά προγράμματα, προθεσμιακοί λογαριασμοί, μετοχές & ομόλογα, αμοιβαία κεφάλαια, και πολλά άλλα. Το σημαντικό εδώ είναι να αποφασίσουμε ότι αξίζει τον κόπο να αποταμιεύουμε και για τους μακροχρόνιους στόχους μας, ώστε να αποφύγουμε και πάλι τον πειρασμό του δανείου στο μέλλον.