Ξεκινώντας από το προηγούμενο άρθρο μας, είδαμε πόσο σημαντικό είναι να αξιοποιήσουμε τα χρήματα που έχουμε ήδη αποταμιεύσει, επιλέγοντας μία μέθοδο επένδυσης για αυτά. Φυσικά ή επόμενη ερώτηση μας είναι “και πως ακριβώς θα τα αξιοποιήσουμε;”
Μην βιάζεστε όμως! Πριν δώσουμε κάπου τα χρήματα που με τόσο κόπο έχουμε μαζέψει, θα πρέπει να μάθουμε αυτό που οι ειδικοί περιγράφουν ως το “επενδυτικό προφίλ” μας. Με λίγα λόγια, θα πρέπει να καταλάβουμε τι είδους επένδυση ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες μας.
Για να προσδιορίσουμε λοιπόν το επενδυτικό προφίλ μας, θα πρέπει πρώτα να δούμε τα παρακάτω:
- Τον Σκοπό της επένδυσης μας,
- Την Διάρκεια της,
- Το Ρίσκο που θα περιλαμβάνει, και
- Το Ποσό που θα διαθέσουμε
Όλα τα παραπάνω μαζί καθορίζουν ποιες είναι οι πιο κατάλληλες επιλογές, για να αξιοποιήσουμε τα χρήματα μας όπως εμείς θεωρούμε καλύτερα. Και εάν δεν απαντήσουμε σωστά, το πιθανότερο είναι να κάνουμε λάθος επιλογές που θα μετανιώσουμε, και θα μας αποτρέψουν από το να δοκιμάσουμε ξανά μία πιο κατάλληλη επενδυτική λύση στο μέλλον.
Ποιος είναι ο σκοπός της επένδυσης μας;
Η πρώτη ερώτηση είναι στην ουσία και ο λόγος για τον οποίο αποφασίζουμε να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα επένδυσης. Η απάντηση μας εδώ θα επηρεάσει αμέσως και όλες τις υπόλοιπες επιλογές μας, αφού έτσι θα επικεντρωθούμε στους τρόπους επένδυσης που μας ταιριάζουν καλύτερα. Εάν π.χ. πείτε “μου περισσεύει ένα ποσό και δεν με νοιάζει εάν έχω ζημιά, θέλω να τζογάρω”, αυτομάτως θα κοιτάξουμε μόνο επενδύσεις υψηλού ρίσκου και μεταβλητότητας, όπως μεμονωμένες μετοχές, συνάλλαγμα (FX) ή παράγωγα.
Είναι σημαντικό να δώσουμε έναν συγκεκριμένο στόχο στην επένδυση μας, ένα κίνητρο που θα μας παρακινεί να συνεχίσουμε την προσπάθεια μας. Δεν αρκεί να πούμε “για να μαζέψουμε έξτρα χρήματα”, αφού έτσι είναι σίγουρο ότι θα τα παρατήσουμε με την πρώτη αναποδιά ή μόλις μας παρουσιαστεί κάποιο έκτακτο έξοδο. Ή ακόμα χειρότερα, θα παρασυρθούμε σε επιλογές με υπερβολικό ρίσκο που πιθανόν να μετανιώσουμε αργότερα.
Η καλύτερη απάντηση εδώ είναι να ταυτίσουμε την επένδυση μας με κάποια συγκεκριμένη επιθυμία ή μακροπρόθεσμο στόχο μας, όπως ένα καινούργιο αυτοκίνητο, το δίδακτρα για τις σπουδές των παιδιών μας, ή ένα κεφάλαιο για την σύνταξη μας. Έτσι θα ξέρουμε το χρηματικό ποσό που θέλουμε να συγκεντρώσουμε. Αυτό το ποσό-στόχος θα επηρεάσει αυτόματα τις επόμενες ερωτήσεις μας, και θα μας βοηθήσει να κάνουμε συγκεκριμένες και ρεαλιστικές επιλογές για την επένδυση μας.
Τι χρονικό ορίζοντα έχουμε για την επένδυση μας;
Αφού έχουμε αποφασίσει τον σκοπό μας, θα πρέπει να αποφασίσουμε πόσο θα διαρκέσει το πρόγραμμα της επένδυσης μας. Μπορεί να επιλέξουμε ένα βραχυπρόθεσμο πλάνο 1-2 μόνο χρόνων, ή να βάλουμε μπρος ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα που θα διαρκέσει ακόμα και 20-30 χρόνια για τους πιο μακρινούς μας στόχους. Είναι αυτονόητο ότι θα χρειαστούμε περισσότερο χρόνο για να συγκεντρώσουμε το αναγκαίο ποσό για ένα νέο αυτοκίνητο, από ότι για τις διακοπές μας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όσο πιο μεγάλη διάρκεια έχει μία συγκεκριμένη επένδυση, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η τελική απόδοση που θα πετύχει. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στα ποσά που συνεχίζουμε να προσθέτουμε (εάν δεν περιοριστούμε στο αρχικό μας κεφάλαιο), αλλά κυρίως στο σημαντικότερο πλεονέκτημα όλων των μακροπρόθεσμων επενδύσεων:
Την επανεπένδυση των κερδών μας
Χωρίς να μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες, θα αναφέρουμε απλά ότι όσο αφήνουμε τα χρήματα μας να δουλεύουν στην επένδυση που επιλέξαμε, τα κέρδη ή οι τόκοι που αποκτάμε προστίθενται κάθε περίοδο στο αρχικό μας κεφάλαιο, και τοκίζονται και αυτά με την σειρά τους, δημιουργώντας ακόμα περισσότερα κέρδη. Όσο αφήνουμε αυτή τη διαδικασία να συνεχιστεί, τόσο πολλαπλασιάζεται το όφελος μας. Ο χρόνος δουλεύει πάντα υπέρ των επενδύσεων μας, για τον ίδιο ακριβώς λόγο που επηρεάζει αρνητικά τα χρέη που αφήνουμε ανεξόφλητα.
Πόσο ρίσκο μπορούμε να αναλάβουμε;
Η διάρκεια του προγράμματος μας θα καθορίσει άμεσα και το επενδυτικό ρίσκο που είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε. Όλα τα επενδυτικά μέσα χαρακτηρίζονται και από ένα επίπεδο ρίσκου, το οποίο αφορά την πιθανότητα να αποτύχει η επένδυση και να χάσουμε μέρος του αρχικού μας κεφαλαίου. Και η επιλογή του σωστού επιπέδου ρίσκου για την επένδυση μας, θα καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό και την τελική απόδοση της.
Σε γενικές γραμμές, όσο πιο ασφαλής θεωρείται μία επένδυση, τόσο χαμηλότερη είναι η απόδοση που προσφέρει.
Στις επενδύσεις χαμηλού ρίσκου περιλαμβάνονται οι προθεσμιακές καταθέσεις, τα κρατικά ομόλογα ισχυρών χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία ή η Ιαπωνία, και τα αμοιβαία κεφάλαια “διαχείρισης διαθεσίμων” που ουσιαστικά επενδύουν σε όλα τα παραπάνω. Επενδύσεις αυτού του τύπου σήμερα δεν προσφέρουν ετήσιες αποδόσεις πάνω από 1 – 1,5%, αλλά παρέχουν μεγάλη ασφάλεια και ελάχιστο κίνδυνο να υποστεί ζημιά το αρχικό μας κεφάλαιο.
Οι επενδύσεις υψηλού ρίσκου προσφέρουν υψηλές πιθανές αποδόσεις στον επενδυτή, αλλά συνοδεύονται από έντονες διακυμάνσεις και αυξημένες πιθανότητες να χαθούν τα κέρδη ή και μέρος του αρχικού κεφαλαίου. Εδώ έχουμε προϊόντα όπως οι μετοχές, τα κρατικά ομόλογα αναπτυσσόμενων χωρών (όπως η Ελλάδα!), τα παράγωγα και τα αμοιβαία κεφάλαια που επενδύουν σε όλα τα παραπάνω. Προϊόντα αυτής της κατηγορίας συχνά προσφέρουν ετήσιες αποδόσεις ακόμα και πάνω από 7-8%, αλλά μπορεί και να σημειώσουν και παρόμοιες απώλειες. Με λίγα λόγια, θα πρέπει να αποδεχτείτε την πιθανότητα ότι μπορεί να βγείτε χαμένοι από μία τέτοια επένδυση.
Κάποιοι πιστεύουν ότι μία επένδυση μικρής διάρκειας θα πρέπει να έχει υψηλό ρίσκο, αφού μόνο αυτές προσφέρουν τις υψηλές αποδόσεις που θα μας βοηθήσουν να πιάσουμε τον στόχο μας γρήγορα. Και αντίστοιχα ότι οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις πρέπει να έχουν χαμηλό ρίσκο σε όλη τη διάρκεια τους, για να μην κινδυνέψουμε τελευταία στιγμή να χάσουμε όλα τα κέρδη μας από μία τυχαία διακύμανση. Δεν είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα…
Εάν έχετε βάλει έναν στόχο π.χ. 6 μηνών, και αποφασίσετε να “παίξετε” μία επένδυση με υψηλό ρίσκο, εάν είστε τυχερός μπορεί να δείτε τα ποσά σας να ανεβαίνουν πολύ γρήγορα και να ενθουσιαστείτε. Κανείς όμως δεν ξέρει πότε θα σας χτυπήσει μία απότομη διόρθωση, που θα κάνει τα κέρδη σας “καπνό” σε μία και μόνο ημέρα. Και εάν αυτό γίνει 1 βδομάδα πριν το τέλος του πλάνου σας…
Εάν όμως έχετε μεγάλο χρονικό περιθώριο, π.χ. 20 χρόνια, τότε δεν θα έχετε πρόβλημα να απορροφήσετε τις όποιες απότομες διακυμάνσεις των αγορών, και να ακολουθήσετε την μακροχρόνια τάση, η οποία σχεδόν πάντα είναι ανοδική.
Ακόμα και μετά τη κρίση του 2008, όσοι επένδυσαν πριν 20 χρόνια και παρέμειναν σε ένα επενδυτικό πακέτο του αμερικανικού δείκτη μετοχών Dow Jones, απολαμβάνουν σήμερα κέρδη τριπλάσια του αρχικού τους κεφαλαίου! (Όλες οι αναπτυγμένες αγορές μετοχών έχουν παρόμοιες τάσεις). Αυτό μας δείχνει και πάλι ότι στις επενδύσεις, ο χρόνος είναι πάντα ο καλύτερος μας σύμμαχος, αρκεί να μην χάνουμε την ψυχραιμία μας, να έχουμε εμπιστοσύνη στις επιλογές μας, και να ακολουθούμε σταθερά το πλάνο μας.
Ο γενικός κανόνας που ακολουθούν οι έξυπνοι επενδυτές, όσον αφορά το ρίσκο, είναι:
Όσο πιο μεγάλο το χρονικό περιθώριο, τόσο πιο υψηλό το επενδυτικό ρίσκο.
Το κλειδί εδώ για την σωστή διαχείριση του ρίσκου, είναι η “αναπροσαρμογή” (rebalancing) του επενδυτικού μας χαρτοφυλακίου. Αυτό σημαίνει ότι όσο πλησιάζουμε χρονικά στο τέλος του επενδυτικού μας πλάνου, μειώνουμε το ρίσκο της αντικαθιστώντας τα προϊόντα υψηλού ρίσκου με πιο ασφαλή.
Για παράδειγμα, όσοι έχουν έναν επενδυτικό πρόγραμμα για την συνταξιοδότηση τους, ακολουθούν σε γενικές γραμμές τον λεγόμενο “κανόνα της ηλικίας”. Σύμφωνα με αυτόν, το ποσοστό της επένδυσης μας που θα αναλογεί σε “ασφαλή” προϊόντα που έχουν μικρές διακυμάνσεις, αντιστοιχεί περίπου με την ηλικία μας. Για παράδειγμα, ένας 30χρονος επενδυτής θα μοιράζει την επένδυση του σε 30% ομόλογα και καταθέσεις με μικρό ρίσκο, και 70% μετοχές ή άλλα προϊόντα με υψηλό ρίσκο. Στα 50 του θα έχει αναπροσαρμόσει την αναλογία σε 50-50, και στα 65 του που θα σταματήσει να εργάζεται, η αναλογία θα είναι 65% “χαμηλού” και 35% “υψηλού” ρίσκου.
Έτσι χάρη στην αναπροσαρμογή, εκμεταλλευόμαστε στην αρχή τις μεγάλες αποδόσεις χωρίς να μας απασχολούν τυχόν πτώσεις, αφού έχουμε το χρονικό περιθώριο να τις απορροφήσουμε. Στα τελευταία χρόνια όμως έχουμε κάνει το χαρτοφυλάκιο μας πιο ασφαλές, για να μειώσουμε τον κίνδυνο ζημιών την τελευταία στιγμή. Όλα τα επενδυτικά προγράμματα συγκεκριμένης διάρκειας, όπως τα ασφαλιστικά πακέτα σύνταξης ή τα αμοιβαία κεφάλαια τύπου “target-day fund” ακολουθούν παρόμοια τακτική, και το ίδιο πρέπει να κάνουμε και εμείς εάν διαχειριζόμαστε μόνοι μας το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο μας.
Ναι, αλλά τα νεύρα μου τα σκέφτηκες;
Κάθε φορά που ακούμε στις ειδήσεις ότι “η αγορά σήμερα σημείωσε σημαντική πτώση” και ρωτάμε μήπως να βγάλουμε τα λεφτά μας για να μην βγούμε χαμένοι, οι “ειδικοί” συνήθως έχουν την ίδια απάντηση: “Δεν υπάρχει λόγος για ανησυχία, η αγορά θα διορθώσει την πτώση της, δείξτε ψυχραιμία.”
Η ψυχραιμία όμως είναι είδος σε ανεπάρκεια, και οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα αγχωνόμαστε πάρα πολύ βλέποντας τα λεφτά μας να μειώνονται σε μία περίοδο παρατεταμένης πτώσης (έστω και προσωρινής). Ο δεύτερος παράγοντας λοιπόν για το επίπεδο ρίσκου της επένδυσης μας, είναι η προσωπική μας ανοχή στο ρίσκο και τις διακυμάνσεις. Αυτό δεν εξαρτάται μόνο από τον χαρακτήρα μας, αλλά και από τις γνώσεις μας γύρω από τις επενδύσεις που έχουμε επιλέξει. Είναι φυσικό να αγχωνόμαστε περισσότερο όταν δεν καταλαβαίνουμε γιατί οι αγορές είναι σε πτώση, και όσοι θυμούνται το κραχ της Σοφοκλέους το 1999 φυσικά θα έχουν ακόμα απωθημένα από αυτήν την ιστορία.
Η αρνητική αντίδραση μας στο ενδεχόμενο μίας απώλειας (loss aversion) είναι ένα πολύ ισχυρό ψυχολογικό χαρακτηριστικό, και έχει γίνει αντικείμενο πολλών επιστημονικών μελετών. Δεν είναι παράξενο λοιπόν που πολλοί αποφεύγουν οποιαδήποτε επένδυση υψηλού ρίσκου, ακόμα και εάν τους λένε ότι συμφέρει μακροπρόθεσμα, εφόσον δεν νοιώθουν άνετα με το ενδεχόμενο απότομων αυξομειώσεων. Και αυτό είναι απολύτως αποδεκτό: δικά μας είναι τα χρήματα μας, δική μας και η απόφαση για το πως θα τα διαχειριστούμε. Κάθε συμβουλή από τους “ειδικούς” αποδεκτή, αλλά εάν δεν νοιώθουμε άνετα με την όλη φάση, θα προτιμήσουμε προϊόντα χαμηλού ρίσκου και θα έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο.
Τι ποσό θέλουμε να επενδύσουμε;
Και μετά από όλα αυτά, φτάσαμε στην τελευταία και πιο εύκολη ερώτηση μας!
Ίσως να σκέφτεστε ότι αυτή θα έπρεπε να ήταν η πρώτη μας ερώτηση, όταν σκεφτόμαστε μία πιθανή επένδυση. Σίγουρα εάν μιλήσετε με κάποιον ασφαλιστή ή τραπεζικό, αυτή είναι η πρώτη δική τους ερώτηση. Και είναι λογικό, αφού αυτό θα επηρεάσει άμεσα και το ποσό της προμήθειας που θα κερδίσουν οι ίδιοι! Αυτά τα χρήματα όμως είναι δικά σας, και δεν αφορά κανέναν άλλο το τι θα τα κάνετε. Όσον αφορά εσάς τους ίδιους λοιπόν, η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι πολύ απλή:
Όσα σας περισσεύουν, και μόνο αυτά.
Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι τα χρήματα που βάζουμε σε μια επένδυση, δεν θα είναι από εδώ και πέρα άμεσα στη διάθεση μας. Εάν παρουσιαστεί κάποια επείγουσα ανάγκη και τα χρειαζόμαστε, θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να ρευστοποιήσουμε την επένδυση, και σε πολλές περιπτώσεις θα αναγκαστούμε να πληρώσουμε επιπλέον προμήθειες ή πρόστιμα εάν αυτό γίνει πριν την συμφωνημένη λήξη. Είναι πολύ πιθανό λοιπόν στο τέλος να βγούμε ζημιωμένοι!
Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι εάν θέλουμε να ξεκινήσουμε κάποια επένδυση, θα πρέπει οπωσδήποτε να έχουμε τακτοποιημένες όλες τις υπόλοιπες προτεραιότητες μας. Θα πρέπει να έχουμε εφαρμόσει ένα σωστό προϋπολογισμό, χάρη στον οποίο θα καλύπτουμε κάθε μήνα τα τακτικά έξοδα μας. Θα πρέπει να έχουμε εξοφλήσει τα χρέη μας, ή τουλάχιστον να ακολουθούμε ένα σταθερό πρόγραμμα αποπληρωμής τους. Και θα πρέπει να έχουμε αποταμιεύσει ένα απόθεμα ανάγκης, για να μην στριμωχτούμε όταν παρουσιαστεί κάποιο επείγον έξοδο.
Μόνο τότε λοιπόν, όταν θα έχουμε καλύψει όλες τις παραπάνω ανάγκες μας, θα είμαστε σε θέση να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα επένδυσης για να αξιοποιήσουμε τα χρήματα που δεν έχουμε ανάγκη βραχυπρόθεσμα. Και στο σημείο αυτό, θα μπορείτε να διαθέσετε είτε ένα εφάπαξ ποσό που έχετε ήδη συγκεντρώσει, είτε ακόμα και ένα μηνιαίο ποσό που συνεχίζετε να αποταμιεύετε από το budget σας.
Θυμηθείτε ότι οι επενδύσεις δεν είναι μόνο για τους χονδρολεφτάδες που παίζουν με εκατομμύρια. Ο καθένας μας που μπορεί να διαθέσει έστω και € 50 κάθε μήνα, μπορεί να τα βάλει να δουλεύουν για αυτόν, και σταδιακά να τα δει να μαζεύονται, να αβγατίζουν και να αυξάνονται, μέχρι που σε κάποια χρόνια από τώρα να βρεθεί μπροστά σε ένα σεβαστό ποσό, που συγκεντρώθηκαν χωρίς πολύ κόπο και που είναι τώρα διαθέσιμα για να πραγματοποιήσουμε τους μεγάλους στόχους μας!
Αφού λοιπόν έχουμε απαντήσει στις βασικές ερωτήσεις μας, είμαστε πια έτοιμοι να αποφασίσουμε ποια επενδυτικά προϊόντα ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες μας. Στα επόμενα άρθρα στο Ourwallet, θα αρχίσουμε να μιλάμε για τις επιλογές που είναι διαθέσιμες για εμάς, τους “μικρούς” Έλληνες επενδυτές που θέλουμε να αξιοποιήσουμε τις αποταμιεύσεις μας, κόντρα στην γενικότερη οικονομική κατάσταση και κάτω από την σκιά των capital controls. Θα δούμε ότι υπάρχουν ακόμα πολλές (νόμιμες!) επιλογές διαθέσιμες για εμάς, και αφού δούμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους, θα μπορούμε να κάνουμε την καλύτερη επιλογή για τα χρήματα και το μέλλον μας.
Καλησπέρα σας,
Διαβάζοντας κάποια άρθρα τελευταία για επικείμενη παγκόσμια οικονομική κρίση, χειρότερη από αυτή του 2008, αναρωτιέμαι αν υπάρχει κατάλληλη περίοδος για να επενδύσει κάποιος. Κατά τη γνώμη σας θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν τέτοιες πληροφορίες πριν πάρουμε οποιαδήποτε επενδυτική απόφαση, ώστε να ήμαστε προετοιμασμένοι για παν ενδεχόμενο ή είναι προτιμότερο να μένουμε πιστοί στο αρχικό μας επενδυτικό πλάνο αδιαφορώντας για τις τρέχουσες οικονομικές εξελίξεις;
Η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσει κάποιος μία επένδυση είναι… χτες. Και η αμέσως καλύτερη είναι σήμερα.
Δεν έχει νόημα να προσπαθείτε να μαντέψετε ένα χρονικό σημείο, για να τοποθετηθείτε σε μία συγκεκριμένη αγορά. Κανείς δεν μπορεί να το κάνει αυτό, ούτε οι πιο έμπειροι διαχειριστές των μεγαλύτερων επενδυτικών εταιρειών.
Εάν οι αμερικάνικες μετοχές αύριο καταρρεύσουν, τα αμερικάνικα ομόλογα μπορεί να ανέβουν. Ή μπορεί να πέσουν οι ευρωπαϊκές αγορές και να ανέβουν οι ασιατικές. Ή αν καταρρεύσουν τα πάντα, όπως έγινε το 2008, οι κάτοχοι χρυσού να κάνουν πάρτι.
Πηγή:
Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς θα γίνει αύριο, ή του χρόνου, ή σε 20 χρόνια στην παγκόσμια οικονομία. Οι αγορές πέφτουν και ανεβαίνουν διαρκώς μέσα στα χρόνια, αλλά η παγκόσμια οικονομία πάντα θα προοδεύει μακροπρόθεσμα, ακόμα και μετά από παγκόσμιους πολέμους.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε ρεαλιστικά, είναι να επιλέξουμε ένα χαρτοφυλάκιο που θα περιλαμβάνει διαφορετικές κατηγορίες επενδυτικών τίτλων, σε αναλογίες που ταιριάζουν στο επίπεδο ρίσκου με το οποίο νοιώθουμε άνετα, και να το αφήσουμε να δουλέψει για όσο περισσότερο καιρό μπορούμε.
“Market timing doesn’t work. Time in the markets works.”