Ένα από τα πιο ευχάριστα διλήμματα για όσους βρίσκονται με παραπάνω χρήματα στο πορτοφόλι τους, είναι να αποφασίσουν πως ακριβώς θα τα αξιοποιήσουν. Όπως και να προέκυψαν αυτά, είναι φυσιολογικό να θέλουμε είτε να τα ξοδέψουμε, είτε να να αξιοποιήσουμε σε κάποιο επενδυτικό πρόγραμμα. Όμως πολλοί κάνουν το λάθος να “βάζουν το κάρο πριν το άλογο” και να σκέφτονται πρώιμα για διακοπές ή χρηματιστήρια, ενώ έχουν μπροστά τους μία πιο σημαντική υποχρέωση.
Και αυτή είναι οι ανεξόφλητες οφειλές τους.
Για πολλούς που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, το όνειρο τους είναι να προκύψει ξαφνικά ένα σημαντικό ποσό που πιστεύουν ότι θα τους αλλάξει τη ζωή. Και μπορεί η πιθανότητα ενός τέτοιου “μποναμά” από ένα λαχείο ή αθλητικό στοίχημα να είναι μηδενική, αλλά οι περισσότεροι από εμάς θα έχουν 1-2 τέτοιες περιπτώσεις στη ζωή τους από κάποια κληρονομιά ή πώληση ακινήτου.
Από την άλλη, μία πιο προσιτή προοπτική είναι να έχουμε καταφέρει να να βάλετε τάξη στα οικονομικά μας, και να αποταμιεύουμε ένα σταθερό ποσό κάθε μήνα. Εφόσον μένουμε σταθεροί στο budget μας για λίγο καιρό, και έχουμε ήδη καταφέρει να συγκεντρώσουμε μία αποταμίευση ανάγκης για έκτακτο σκοπό, τότε λογικά αρχίζουμε να κοιτάζουμε πιο μακροπρόθεσμα.
Σε κάθε περίπτωση, είναι φυσιολογικό να θέλουμε να ανταμείψουμε λίγο τους εαυτούς μας. Ίσως να αποφασίσετε να κανονίσετε ένα ωραίο ταξίδι, ή να αγοράσετε εκείνο το κινητό που ζαχαρώνετε εδώ και μήνες. Και είναι αλήθεια ότι αξιοποιώντας ένα κεφάλαιο μέσω μίας μακροπρόθεσμης επένδυσης, μπορεί να έχετε σημαντικό όφελος για το πορτοφόλι σας και τους μακροπρόθεσμους στόχους σας.
Όμως δεν έχει νόημα να ασχολούμαστε με τι μουσική παίζει η ορχήστρα του πλοίου, όταν αυτό έχει τσακιστεί στο παγόβουνο και γεμίζει νερά. Και ούτε έχει νόημα να κάνουμε μεγάλα σχέδια για το πορτοφόλι μας, όταν έχουμε ακόμα οφειλές που συνεχίζουν να το στραγγίζουν σαν σουρωτήρι.
Επενδύοντας στα χρέη μας
Οι περισσότεροι βλέπουν συνήθως τις οφειλές τους τόσο αρνητικά, που προτιμούν απλά να τις αγνοούν, ελπίζοντας ότι θα εξαφανιστούν ως δια μαγείας. Ή ίσως να πιστεύουν ότι θα εμφανιστεί “κάποιος” που θα τα εξαφανίσει για χάρη τους…
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει όμως σε προηγούμενο άρθρο, τα πράγματα έχουν αρχίσει να σφίγγουν επικίνδυνα για όσους συνεχίζουν να αγνοούν τις υποχρεώσεις τους. Οι τόκοι συσσωρεύονται συνεχώς όσο αυτοί κωλυσιεργούν, ενώ οι κατασχέσεις, οι πλειστηριασμοί και οι καταγγελίες έχουν γίνει πια καθημερινό φαινόμενο. Μπορεί να πιστεύουν ότι αδικούνται, και ότι τα χρήματα που πληρώνουν στα χρέη τους πάνε χαμένα, όμως εδώ που φτάσαμε ίσως να πρέπει να δούμε τα πράγματα αλλιώς.
Εάν λοιπόν τα χρέη σας φέρνουν μόνο άγχος και εκνευρισμό, σκεφτείτε το εξής:
Η εξόφληση των οφειλών σας είναι μία σίγουρη και αποδοτική επένδυση για τα χρήματα σας.
Και αυτό ισχύει, επειδή η απόδοση που κερδίζετε από την αποπληρωμή της οφειλής σας, είναι το ίδιο το επιτόκιο που την επιβαρύνει. Ή με αλλά λόγια, όσα περισσότερα χρήματα δώσετε σήμερα για τις οφειλές σας, τόσο μεγαλύτερο κέρδος θα έχετε μελλοντικά στο πορτοφόλι σας!
“Για μισό λεπτό” θα πείτε τώρα…
“Μας λες τώρα ότι μπορούμε να βγάλουμε κέρδος πληρώνοντας τα χρέη μας; Αντί να επενδύσουμε σε τίτλους με απόδοση 3%, 5% ή και παραπάνω; Μας κοροϊδεύεις;“
Καθόλου δεν σας κοροϊδεύουμε, και θα το καταλάβετε και εσείς με ένα απλό παράδειγμα.
Ας πούμε ότι έχουμε μία οφειλή € 6.000 στην πιστωτική μας κάρτα, η οποία μας επιβαρύνει με ένα ετήσιο επιτόκιο 15% (συνηθισμένο για πιστωτική). Η τράπεζα μας ορίζει ως ελάχιστη μηνιαία δόση € 150, την οποία πληρώνουμε χωρίς να το πολυσκεφτούμε. Στο κάτω-κάτω χάρη κάνουμε που τους πληρώνουμε κιόλας, έτσι; Ίσως μάλιστα να νομίζουμε ότι πληρώνοντας το ποσό αυτό κάθε μήνα, θα έχουμε ξοφλήσει σε 6000/150 = 40 μήνες. Σωστά;
Λάθος! Επειδή το επιτόκιο 15% τρέχει συνέχεια στο υπόλοιπο που μένει ανεξόφλητο, εάν περιοριστούμε στην ελάχιστη δόση θα καταντήσουμε στο τέλος να πληρώσουμε συνολικά € 8.370! Θα χρειαστούμε 56 μήνες για να εξοφλήσουμε την οφειλή, πληρώνοντας επιπλέον € 2.370 σε τόκους στην τράπεζα μας. Δηλαδή μία συνολική επιβάρυνση 39,5% στο αρχικό μας ποσό!
Ας πούμε τώρα ότι έχουμε την δυνατότητα να εξοφλήσουμε με τη μία την παραπάνω οφειλή. Δεν έχει σημασία εάν πιάσαμε το Τζόκερ, ή εάν πουλήσαμε κάποιο οικόπεδο στο χωριό. Το θέμα είναι ότι αποφασίζουμε να πληρώσουμε μία και έξω τα € 6.000 που χρωστάμε στην κάρτα μας. Το κέρδος μας δεν θα είναι μόνο ψυχολογικό (αφού βγάλαμε μία δυσάρεστη υποχρέωση από το κεφάλι μας) αλλά και οικονομικό, αφού αμέσως γλυτώσαμε τα € 2.370 που θα πληρώναμε επιπλέον σε τόκους στους επόμενους 56 μήνες! Δηλαδή τα € 6.000 που δώσαμε, μας πρόσφεραν μία συνολική απόδοση 39,5% σε 4,6 έτη, ή 8,46% ετησίως!
Σε κάθε περίπτωση που πληρώνουμε παραπάνω για την εξόφληση μίας οφειλής, η απόδοση που κερδίζουμε είναι ανάλογη με το επιτόκιο της οφειλής που πληρώνουμε.
Εάν το δούμε έτσι, κάθε εξόφληση των χρεών μας γίνεται μία επένδυση με σίγουρη και προκαθορισμένη απόδοση. Ενώ δεν μπορούμε να ξέρουμε από πριν τι απόδοση ακριβώς θα πετύχει μία επένδυση μας σε μετοχές ή άλλους τίτλους, γνωρίζουμε ήδη το επιτόκιο που επιβαρύνει την οφειλή μας και πόσα χρήματα θα εξοικονομήσουμε στο μέλλον εάν την εξοφλήσουμε. Και τα χρήματα που θα πληρώναμε στο μέλλον σε τόκους, θα είναι στη διάθεση μας για να τα αξιοποιήσουμε πολύ καλύτερα!
Για αυτό ακριβώς τον λόγο υποστηρίζουμε συνέχεια στο Ourwallet ότι:
Από τη στιγμή που έχουμε κάνει μία αποταμίευση ανάγκης, η επόμενη μας προτεραιότητα πρέπει να είναι η εξόφληση των οφειλών μας.
Πως θα επιλέξουμε ανάμεσα στα δύο;
Στην περίπτωση που έχουμε ήδη ένα κεφάλαιο στα χέρια μας, η επιλογή ανάμεσα στην εξόφληση ενός χρέους και σε μία επένδυση μπορεί και πάλι να μην είναι ξεκάθαρη. Μπορεί κάποιος να προτιμάει να διατηρήσει ένα ποσό στην άκρη για ασφάλεια, ενώ κάποιος άλλος θα θεωρεί πιο σημαντική την ελευθερία του από χρέη και υποχρεώσεις.
Οι ψυχολογικοί παράγοντες είναι σημαντικοί όταν μιλάμε για την οικονομική μας διαχείριση, και ο καθένας μας έχει διαφορετικά κίνητρα και προτεραιότητες για τα χρήματα του. Όμως καλό είναι να ρίξουμε και μία ματιά στα αριθμητικά δεδομένα, ώστε να ξέρουμε ότι δεν θα κάνουμε κάποιο χοντρό λάθος που θα μετανιώσουμε στο μέλλον.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε συγκρίνοντας τα δύο παρακάτω νούμερα:
- Το επιτόκιο του χρέους μας, και
- Το επιτόκιο της απόδοσης που προβλέπουμε για την επένδυση μας.
Σε γενικές γραμμές, όποιο νούμερο είναι μεγαλύτερο, είναι αυτό που θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα μας.
Εάν για παράδειγμα έχουμε ένα στεγαστικό δάνειο με ετήσιο επιτόκιο 2%, και μία επένδυση σε αμοιβαία κεφάλαια με μέση ετήσια απόδοση 3%, η ψυχρή λογική μας λέει ότι θα βγαίναμε πιο κερδισμένοι εάν αφήσουμε ήσυχο το δάνειο, πληρώνοντας μόνο την ελάχιστη δόση του, και επενδύσουμε όλο το κεφάλαιο μας στα αμοιβαία.
Στην πραγματικότητα βέβαια, το φαινόμενο των αρνητικών επιτοκίων έχει επηρεάσει τις περισσότερες κατηγορίες επενδύσεων, που δεν προσφέρουν και τις πιο εντυπωσιακές αποδόσεις σήμερα:
- Λογαριασμοί ταμιευτηρίου και προθεσμίας: 0,10% – 0,80%
- Γραμμάτια & Ομόλογα Ελλ. Δημοσίου: 1% – 2%
- Εταιρικά / κρατικά ομόλογα αναπτυγμένων χωρών: 2% – 3%
- Μετοχές αναπτυγμένων χωρών: 4% – 8%
Και φυσικά όσο ανεβαίνει η πιθανή απόδοση, τόσο ανεβαίνει και το ρίσκο να ζημιωθούμε από κάποια διόρθωση ή απρόβλεπτη αλλαγή.
Από την άλλη, τα επιτόκια που βαρύνουν τις οφειλές μας έχουν παραμείνει αρκετά πιο υψηλά:
- Στεγαστικά δάνεια: 3% – 4,5%
- Καταναλωτικά δάνεια: 6% – 10%
- Ληξιπρόθεσμες οφειλές δημοσίου: 8,76% (0,73%/μήνα x 12)
- Πιστωτικές κάρτες: 14% – 17%
Και ας μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει σχεδόν κανένα ρίσκο από μία εξόφληση χρέους. Είναι χρήματα που αυτομάτως θα μείνουν στην τσέπη μας στο μέλλον, αντί να τα πληρώνουμε σε τόκους.
Κάποιες λεπτομέρειες για το τέλος
Μετά από όλα τα παραπάνω, βλέπουμε ότι η εξόφληση σχεδόν κάθε τύπου οφειλής συμφέρει περισσότερο το πορτοφόλι μας, από το να επενδύουμε αλλού τα χρήματα μας και να ευχόμαστε ότι οι υποχρεώσεις μας θα “εξαφανιστούν” ως δια μαγείας. Και το κέρδος μας είναι όχι μόνο οικονομικό, αλλά και ψυχολογικό, αφού έτσι παίρνουμε ξανά τον έλεγχο του πορτοφολιού μας, και απαλλασσόμαστε από τα βάρη που μας κυνηγούν.
Ίσως η μόνη εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα να είναι η αποπληρωμή ενός στεγαστικού δανείου. Τα περισσότερα από αυτά έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια και κυμαινόμενα επιτόκια, που σήμερα κυμαίνονται γύρω στο 3%. Μπορεί βέβαια τα αρνητικά επιτόκια να φαίνονται ότι θα μείνουν μαζί μας για πολύ καιρό, όμως ας μην πιστεύουμε ότι μπορούμε να προβλέψουμε την ζωή μας 30 χρόνια από σήμερα.
Εάν πιστεύουμε ότι τα βασικά επιτόκια στην Ευρώπη θα αρχίσουν κάποτε να αυξάνονται πάλι, τα στεγαστικά δάνεια με επιτόκια συνδεδεμένα με το Euribor θα επηρεαστούν άμεσα και οι μηνιαίες δόσεις τους θα αυξηθούν. Πληρώνοντας ένα εφάπαξ ποσό ή μία υψηλότερη δόση σήμερα, θα επιβαρυνθείτε λιγότερο στο μέλλον, αφού το υπολειπόμενο κεφάλαιο θα είναι ήδη μικρότερο.
Από την άλλη, όταν εξετάζετε την πιθανή απόδοση μίας επένδυσης, θα πρέπει να λαμβάνετε υπόψιν και το αντίστοιχο ρίσκο που την συνοδεύει. Ενώ κάποιες τοποθετήσεις όπως π.χ. ομόλογα ή προθεσμιακές καταθέσεις, προσφέρουν χαμηλές αποδόσεις με μικρή πιθανότητα να χάσετε χρήματα, άλλες υπόσχονται υψηλότερα κέρδη αλλά με μεγαλύτερες πιθανότητες να βγείτε χαμένοι. Η “ανάλυση ρίσκου” (risk analysis) είναι ένα από τα σημαντικότερα και πιο σύνθετα θέματα στον τομέα των επενδύσεων, και δεν είναι της παρούσης να το ανοίξουμε εδώ. Θα αναφέρουμε απλά ότι το κατά πόσο αξιολογείτε μία επένδυση με πιθανή απόδοση 6%, πιο συμφέρουσα από μία σίγουρη αποπληρωμή ενός δανείου με 3% επιτόκιο, εξαρτάται σε μεγάλο μέρος από την προσωπική σας διάθεση για ρίσκο.
Επίσης δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τυχόν απαλλαγές ή επιβαρύνσεις από φόρους. Δυστυχώς στην Ελλάδα, όλες οι φοροαπαλλαγές για εξόφληση δανείων και οφειλών έχουν πια καταργηθεί, οπότε δεν έχουμε κάποιο όφελος από εκεί όπως ισχύει σε άλλες χώρες. Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις επιβάρυνσης των κερδών μας, όπως στους τόκους καταθέσεων ή στα μερίσματα από επενδυτικούς τίτλους. Θα πρέπει πάντα λοιπόν να υπολογίζουμε το καθαρό όφελος μας μετά φόρων, ώστε να κάνουμε σωστά τους υπολογισμούς μας.
Τέλος, εάν έχετε παραπάνω από μία οφειλές με διαφορετικά επιτόκια, καλό είναι να εξετάσετε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Εάν π.χ. μαζί με το παραπάνω στεγαστικό δάνειο έχετε και ένα υπόλοιπο σε πιστωτική κάρτα, το καλύτερο είναι να επικεντρωθείτε πρώτα στην εξόφληση της κάρτας, και να ξανακάνετε τους υπολογισμούς σας μόλις αυτό ολοκληρωθεί. Στο άρθρο μας Ο Πόλεμος των Χρεών – Η Αντεπίθεση μπορείτε να δείτε πως θα οργανώσετε την αποπληρωμή πολλαπλών χρεών, χρησιμοποιώντας την μέθοδο της “Χιονοστιβάδας” (Debt Snowball).
