Πολλές φορές, όταν σκεφτόμαστε τα οικονομικά μας (και αφού ξεπεράσουμε την αρχική μελαγχολία) μπορεί να φανταζόμαστε τι ωραία θα ήταν εάν είχαμε αρκετά χρήματα στην άκρη, για να πραγματοποιήσουμε τις μεγάλες μας επιθυμίες. Όλα αυτά τα όνειρα όμως τελειώνουν απότομα, μόλις ρίξουμε μία ματιά στο βιβλιάριο της τράπεζας… και ξαναμελαγχολήσουμε.
Τι θα σκεφτόσασταν όμως, αν κάποιος σας έλεγε ότι μπορείτε να κάνετε τα όνειρα σας πραγματικότητα… πληρώνοντας μόνο έναν καφέ;
Οι πιο πολλοί άνθρωποι δυσκολευόμαστε να φανταστούμε πως ένα μικρό ποσό μπορεί μέρα με την μέρα να μεγαλώσει, και με την βοήθεια του χρόνου να μεταμορφωθεί σε ένα αξιοσέβαστο ποσό, με το οποίο μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τις μεγάλες ιδέες μας. Είμαστε προγραμματισμένοι από την φύση μας να κυνηγάμε τις άμεσες, καθημερινές απολαύσεις και να αγνοούμε τα πράγματα που βρίσκονται στο απώτερο μέλλον. Εάν ήταν εύκολο να αντισταθούμε σε όλους τους εφήμερους πειρασμούς, τότε όλοι θα πηγαίναμε κάθε μέρα στο γυμναστήριο, θα κάναμε την ιδανική διατροφή, θα είχαμε κόψει το κάπνισμα και το αλκοόλ και θα ήμασταν τέρατα υγείας.
Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι ο καλύτερος τρόπος να πραγματοποιήσουμε μία μεγάλη μακροπρόθεσμη αλλαγή στη ζωή μας, είναι σε μικρά και σταδιακά βήματα. Υιοθετώντας μία μικρή αλλαγή στις συνήθειες μας, μπορούμε σιγά-σιγά να φτάσουμε στον στόχο μας χωρίς να κινδυνεύουμε να απογοητευτούμε και να τα παρατήσουμε.
Έτσι και με τους οικονομικούς μας στόχους, η καλύτερη μέθοδος είναι να αρχίσουμε να εξοικονομούμε χρήματα αλλάζοντας κάποια μικρή συνήθεια, που κάνει περισσότερο κακό στο πορτοφόλι μας από όσο πιστεύουμε. Αυτή είναι και μία από τις κύριες ιδέες της “συμπεριφορικής οικονομίας” (behavioral economics), με τον πατέρα της Richard Thaler να κερδίζει και το Νόμπελ Οικονομίας του 2017 για τις θεωρίες του.
Coffee Nation
Τα τελευταία χρόνια ενώ τόσα καταστήματα και επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν κλείσει εξαιτίας της κρίσης, ένας από τους κλάδους που όχι μόνο αντέχει αλλά κυριολεκτικά ανθίζει είναι οι καφετέριες. Όλο και περισσότερες ανοίγουν, είτε μικρές σε δρόμους με κίνηση, είτε μεγάλα καταστήματα franchise γνωστών αλυσίδων. Οι Έλληνες ποτέ δεν έχασαν την αγάπη τους για τον καθημερινό τους καφέ, και σήμερα οι περισσότεροι προτιμούν να συναντιούνται εκεί με τους φίλους τους αντί σε ακριβότερα μπαρ και εστιατόρια.
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το ότι όλες οι καφετέριες προσφέρουν σήμερα και delivery: δεν έχουν κανένα πρόβλημα να φέρουν με το μηχανάκι τον freddo των €3 στον πελάτη, ενώ παλιότερα κανείς δεν θα εξυπηρετούσε μία τόσο μικρή παραγγελία. Κάποιοι ίσως το πουν “επιχειρηματικό δαιμόνιο“, άλλοι “μισθοί πείνας για τους ντελιβεράδες“, αλλά η ουσία είναι ότι πολλοί από εμάς έχουμε συνηθίσει να παραγγέλνουμε κάθε μέρα τον πρωινό μας καφέ, και να μας τον φέρνουν έτοιμο σε λίγα λεπτά. Εύκολα, γρήγορα, και μόνο με λίγα ψιλά! Δεν συμφέρει;
The Latte Factor
Στο βιβλίο του “Start Over, Finish Rich“, ο David Bach έκανε γνωστό τον όρο “latte factor” για να εξηγήσει πως μία μικρή καθημερινή συνήθεια μπορεί να μας κοστίσει πολύ περισσότερο από ότι πιστεύουμε, και πως μπορούμε να βγούμε κερδισμένοι αλλάζοντας αυτήν την ρουτίνα. Όλοι μας κάνουμε κάποια καθημερινά έξοδα περισσότερο από συνήθεια παρά από ανάγκη, και εάν βάλουμε κάτω να υπολογίσουμε πόσο μεγαλώνουν τα έξοδα αυτά μέσα σε έναν χρόνο, σίγουρα θα ξαφνιαστούμε!
Εάν είστε από αυτούς που μόλις πάνε στη δουλειά παραγγέλνουν τον πρωινό καφέ τους από το κυλικείο, τότε αυτή η συνήθεια σας κοστίζει:
€ 3 x 25 εργάσιμες ημέρες = € 75 το μήνα.
Εάν λοιπόν αλλάζατε την πρωινή σας ρουτίνα φέρνοντας τον καφέ σας από το σπίτι, αυτά τα €75 θα μπορούσαν να πάνε σε ένα αποταμιευτικό πρόγραμμα για την σύνταξη σας, ή για κάποιο μεγάλο έξοδο που θα προγραμματίζατε στο μέλλον. Τι ποσό όμως θα μπορούσατε να συγκεντρώσετε από τον πρωινό σας καφέ;
Εάν βάζατε τα χρήματα αυτά σε ένα επενδυτικό πρόγραμμα με ετήσιο επιτόκιο 4%:
- Σε 5 χρόνια θα είχατε συγκεντρώσει €4.985, δηλαδή την προκαταβολή για ένα καινούργιο αυτοκίνητο (ή ακόμα καλύτερα, ένα μεταχειρισμένο που θα ταιριάζει στο πορτοφόλι σας).
- Σε 15 χρόνια θα είχατε συγκεντρώσει €18.468, με τα οποία μπορείτε να πληρώσετε για τις σπουδές των παιδιών σας.
- Σε 35 χρόνια θα είχατε συγκεντρώσει €68.275, που είναι ένα εξαιρετικό κομπόδεμα για όταν βγείτε στην σύνταξη.
Και όλα αυτά απλά αλλάζοντας μία μικρή πρωινή συνήθεια! Μάλλον τώρα βλέπετε με άλλο μάτι τον καφετζή σας, έτσι;
Η νέα καλή σας συνήθεια
Κάποιοι φυσικά θα υποστηρίξουν ότι μία τέτοια αλλαγή δεν γίνεται χωρίς κόστος, όπως π.χ. να αγοράσουμε τον δικό μας καφέ ή μία καφετιέρα. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι το πορτοφόλι μας δεν θα βγει κερδισμένο από μία τέτοια αλλαγή. Το σημαντικό είναι να αξιολογήσουμε τα καθημερινά έξοδα που κάνουμε χωρίς να το πολυσκεφτούμε, και να δούμε πως μπορούμε να υιοθετήσουμε κάποιες νέες συνήθειες που θα κάνουν καλό στην τσέπη μας, και ίσως και στην υγεία μας.
Μπορεί να είναι τα τσιγάρα μας, ή το μεσημεριανό σάντουιτς από το κυλικείο, ή τα παιχνίδια που κατεβάζουμε στο κινητό μας. Όλα αυτά είναι μικροέξοδα που κάνουμε χωρίς δεύτερη σκέψη, απλά επειδή βαριόμαστε ή επειδή όλοι κάνουν το ίδιο.
Δεν χρειάζεται να σκέφτεστε τα χρήματα που μαζεύετε, γιατί έτσι θα μπείτε πιο εύκολα στον πειρασμό να τα παρατήσετε και να γυρίσετε πάλι στο παλιό σας σύστημα. Η καλύτερη αποταμίευση είναι αυτή που γίνεται αυτόματα, χωρίς να το καταλαβαίνετε.
Το σημαντικό είναι να βάλετε την νέα καλή σας συνήθεια στην καθημερινότητα σας, χωρίς να σκέφτεστε ότι κάνετε κάποια μεγάλη θυσία. Θα δείτε ότι είναι πιο εύκολο από ότι νομίζατε στην αρχή, και έτσι τελικά θα βγείτε κερδισμένοι και εσείς και το πορτοφόλι σας!
