Ρίσκο & Επενδύσεις: Το Επενδυτικό Προφίλ μας

Στα προηγούμενα άρθρα μας γνωρίσαμε την έννοια του επενδυτικού ρίσκου, καθώς και τα βασικά εργαλεία ελέγχου του ρίσκου σε ένα επενδυτικό χαρτοφυλάκιο. Τώρα λοιπόν ήρθε η ώρα να δούμε πως θα βρούμε το κατάλληλο επίπεδο ρίσκου για το δικό μας προσωπικό επενδυτικό πλάνο.

Ή όπως λένε και οι επαγγελματίες, πως προσδιορίζουμε το προσωπικό μας επενδυτικό προφίλ ρίσκου.

Όπως έχουμε αναφέρει ξανά, μπορεί να μην μας νοιάζει ιδιαίτερα εάν χάσουμε κάποια χρήματα που μας περισσεύουν σε τζογαδόρικα προϊόντα χωρίς σίγουρο αποτέλεσμα. Το περιστασιακό παιχνίδι με προϊόντα όπως μεμονωμένες μετοχές, options, CFD, Forex ή κρυπτονομίσματα, μπορεί να είναι μία ψυχαγωγική δραστηριότητα παρόμοια με τα αθλητικά στοιχήματα, όπως πολλοί ανακάλυψαν την περίοδο της καραντίνας. Αρκεί βέβαια να περιοριστούμε στην ψυχαγωγία, και να μην παρασυρθούμε με μεγαλύτερα ποσά που δεν μας περισσεύουν.

Όμως όταν μιλάμε για τους μακροπρόθεσμους στόχους μας, και τις αποταμιεύσεις που έχουμε μαζέψει για αυτόν τον λόγο, τα πράγματα είναι λίγο πιο σοβαρά.

Το Ourwallet δεν είναι επενδυτικός σύμβουλος. Το παρόν άρθρο παραθέτει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις και δεν περιέχει επενδυτικές προτάσεις ή συμβουλές. Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν πιστοποιημένο επενδυτικό ή ασφαλιστικό σύμβουλο, για περισσότερες πληροφορίες και προσωπικές προτάσεις για τις δικές σας ανάγκες.

 

Τι θέλουμε πραγματικά;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να σκεφτούμε, πριν πάρουμε την παραμικρή απόφαση για το επενδυτικό μας πλάνο, είναι:

“Ποιος είναι ο στόχος της επένδυσης μου;”

Και μην απαντήστε βιαστικά: “Εσύ τι λες; Λεφτά θέλω!” Γιατί όπως είδαμε και στα προηγούμενα άρθρα μας, τα κέρδη πάνε πάντα χέρι-χέρι με το ρίσκο. Και θα πρέπει να σκεφτείτε πολύ σοβαρά πόσο ρίσκο είστε διατεθειμένος να αντέξετε, για να πετύχετε το κέρδος που θέλετε.

Είναι μεγάλο λάθος να πείτε απλά ότι θέλετε να βγάλετε λεφτά, και μετά να σκεφτείτε τι θα τα κάνετε. Εάν δεν έχετε κάποιον συγκεκριμένο λόγο για να αξιοποιήσετε τις οικονομίες σας, είναι σίγουρο ότι θα αλλάζετε συνέχεια πορεία και δεν θα πετύχετε τίποτα, ή θα απογοητευτείτε από την πρώτη αναποδιά, ή απλά θα βαρεθείτε και θα σταματήσετε την προσπάθεια σας.

Θα πρέπει οπωσδήποτε να έχετε έναν συγκεκριμένο στόχο, ο οποίος θα σας δώσει το κίνητρο για να επιμείνετε στην προσπάθεια σας. Μπορεί να θέλετε να αγοράσετε ένα καινούργιο αυτοκίνητο. Ή να μαζέψετε μία προκαταβολή για ένα νέο σπίτι, να εξασφαλίσετε τις σπουδές των παιδιών σας, ή ακόμα και να προσπαθήσετε να πετύχετε την πρόωρη συνταξιοδότηση σας (όπως το περίφημο κίνημα FIRE που μέχρι πρόσφατα είχε πολλούς οπαδούς στις ΗΠΑ, αλλά μάλλον δεν είναι ρεαλιστικό για τα Ελληνικά δεδομένα…).

Εδώ λοιπόν αρχίζουμε να εξετάζουμε το θεμέλιο του πλάνου μας: το Επενδυτικό Προφίλ μας. Αυτό θα καθορίσει όλα τα υπόλοιπα στοιχεία, όπως ποια είδη τίτλων θα επιλέξουμε, ποια στρατηγική θα ακολουθήσουμε, ποια κατανομή θα επιλέξουμε, και πως θα αντιδράσουμε στις αναποδιές που θα μας προκύψουν.

 

Πως ξεκινάμε;

Το επενδυτικό προφίλ μας καθορίζεται από τρεις βασικούς παράγοντες:

– Τον χρονικό ορίζοντα μας (Time horizon)

– Την απόδοση που χρειαζόμαστε (Rate of return)

– Τις προσωπικές μας αντοχές (Risk tolerance)

Κάθε ένας από αυτούς παίζει σημαντικό ρόλο στην απόφαση μας για το επίπεδο του ρίσκου στο χαρτοφυλάκιο μας. Είναι όμως και αλληλένδετοι, που σημαίνει ότι μία αλλαγή σε έναν παράγοντα θα επηρεάσει αυτόματα και τους άλλους.

 

1. Ο χρονικός ορίζοντας μας

Ο πρώτος παράγοντας είναι και ο πιο εύκολος να προσδιοριστεί, αφού συνδέεται άμεσα με τον στόχο της επένδυσης μας. Μπορεί για παράδειγμα να θέλουμε να αγοράσουμε ένα νέο αυτοκίνητο σε 3 χρόνια, να πληρώσουμε τα μεταπτυχιακά των παιδιών μας σε 7-10 χρόνια, ή να χτίσουμε ένα “κομπόδεμα” για την συνταξιοδότηση μας σε 25 χρόνια.

Έχοντας βρει τον χρονικό ορίζοντα για την επένδυση σας, θα έχετε και μία γενική ιδέα για το επίπεδο ρίσκου που της αναλογεί. Ο γενικός κανόνας εδώ είναι ότι όσο πιο μακροπρόθεσμος είναι ο στόχος μας, τόσο μεγαλύτερο είναι το επενδυτικό ρίσκο που μπορούμε να αντέξουμε. Όπως είδαμε και στο προηγούμενο άρθρο μας, εάν έχουμε έναν ορίζοντα μόνο 2-3 ετών, ο κύριος στόχος μας είναι η διατήρηση του κεφαλαίου μας. Άρα καλό είναι να μείνουμε μακρυά από κατηγορίες υψηλότερου ρίσκου όπως π.χ. μετοχές ή ομόλογα χαμηλής επενδυτικής βαθμίδας που παρουσιάζουν συχνές μεταβολές και πτώσεις.

Όσο πιο μεγάλος είναι ο ορίζοντας μας, τόσο μας παίρνει να βάλουμε περισσότερο ρίσκο στο πλάνο μας. Ένας γενικός “μπούσουλας” είναι ότι οι διεθνείς επενδυτικές αγορές περνάνε διαδοχικές περιόδους ανόδου και πτώσης, διάρκειας συνήθως 5-10 ετών. Άρα ένα χαρτοφυλάκιο που θα περιέχει στο μεγαλύτερο μέρος του διεθνείς μετοχές και ομόλογα, θα πρέπει να έχει τουλάχιστον έναν παρόμοιο χρονικό ορίζοντα.

 

2. Η απαιτούμενη απόδοση μας

Ο δεύτερος παράγοντας είναι και αυτός όπου μπορούμε να κάνουμε τους περισσότερους αριθμητικούς υπολογισμούς. Για τον λόγο αυτό συνήθως συγκεντρώνει την περισσότερη προσοχή από επαγγελματίες και ερασιτέχνες επενδυτές. Πολλοί όμως κάνουν το λάθος να επικεντρώνονται αποκλειστικά σε αυτόν τον παράγοντα, αγνοώντας τους άλλους δύο. Στην ουσία κάνουν το ίδιο λάθος που αναφέραμε πιο πριν: σκέφτονται απλά “να βγάλω πολλά λεφτά“!

Βάζοντας έναν συγκεκριμένο στόχο για την επένδυση μας, μπορούμε να βρούμε και το συνολικό ποσό που χρειαζόμαστε για να τον πραγματοποιήσουμε. Και έτσι θα βρούμε και την απαιτούμενη απόδοση (required rate of return) της επένδυσης μας.

Για να υπολογίσουμε την απαιτούμενη απόδοση μας, ξεκινάμε με τρεις αριθμούς:
Το αρχικό κεφάλαιο μας, την μηνιαία αποταμίευση μας και τον χρονικό ορίζοντα μας.

Με αυτά τα νούμερα μπορούμε να βρούμε το συνολικό κεφάλαιο που μπορούμε να συγκεντρώσουμε. Και συγκρίνοντας το ποσό αυτό με τον τελικό μας στόχο, μπορούμε με τη βοήθεια ενός online υπολογιστή ή του Excel να υπολογίσουμε τι απόδοση χρειαζόμαστε για το πλάνο μας.

Οι επαγγελματίες χρησιμοποιούν τον όρο “δυνατότητα ανάληψης ρίσκου” (risk capacity), για να περιγράψουν το επίπεδο ρίσκου που αντιστοιχεί στην απόδοση που χρειαζόμαστε για να πετύχουμε τον στόχο της επένδυσης μας. Με απλά λόγια, όσο υψηλότερη απόδοση χρειαζόμαστε για τον στόχο μας, τόσο μεγαλύτερο το επίπεδο ρίσκου που πρέπει να αναλάβουμε στο πλάνο μας.

Για να το καταλάβουμε καλύτερα, ας δούμε δύο παραδείγματα:

1. Η Ελένη θέλει να αγοράσει ένα νέο αυτοκίνητο αξίας €10.000 σε 5 χρόνια. Έχει μαζέψει ήδη €3.000 και μπορεί να αποταμιεύει άλλα €100 κάθε μήνα. Εάν κρατάει τα χρήματα που μαζεύει σε έναν απλό λογαριασμό ταμιευτηρίου με μηδενικό επιτόκιο, στα 5 χρόνια (60 μήνες) θα έχει μαζέψει συνολικά 3000 + (60*100) = €9.000. Με την βοήθεια του κανόνα του ανατοκισμού, βλέπουμε ότι για να φτάσει το κεφάλαιο της στα €10.000, η επένδυση της θα πρέπει να έχει μία ετήσια απόδοση 3,2%.
2. Ο Γιώργος θέλει να συγκεντρώσει μία προκαταβολή €40.000 για να αγοράσει ένα νέο διαμέρισμα σε 10 χρόνια. Έχει ένα κεφάλαιο €5.000 και αποταμιεύει άλλα €200 κάθε μήνα. Σε 10 χρόνια θα έχει αποταμιεύσει €29.000, άρα για φτάσει τον στόχο του θα χρειαστεί μία ετήσια απόδοση 5,4% στην επένδυση του.

Έχοντας αυτά τα νούμερα ως μπούσουλα, μπορούμε αμέσως να δούμε εάν το αρχικό μας πλάνο είναι ρεαλιστικό, ή εάν θα πρέπει να το αναθεωρήσουμε.

Οι περισσότεροι ειδικοί προβλέπουν ότι τα επόμενα χρόνια, υπό το καθεστώς των αρνητικών επιτοκίων που επικρατεί διεθνώς, ένα τυπικό χαρτοφυλάκιο διεθνών μετοχών & ομολόγων θα αποφέρει μια μέση ετήσια απόδοση γύρω στο 4-5% μακροπρόθεσμα.

Άρα εάν βλέπουμε ότι με μία τέτοια απόδοση δεν μπορούμε να πετύχουμε τον στόχο μας, θα πρέπει να αλλάξουμε το πλάνο μας αυξάνοντας την μηνιαία αποταμίευση ή τον χρονικό ορίζοντα μας. Σε αντίθετη περίπτωση κινδυνεύουμε να πάρουμε μεγαλύτερο ρίσκο από όσο πρέπει, και να πέσουμε θύματα μίας κακής επενδυτικής συγκυρίας την χειρότερη στιγμή.

 

3. Οι προσωπικές αντοχές μας

Σε αντίθεση με όλα τα παραπάνω ψυχρά νούμερα, υπάρχουν και κάποιοι λιγότερο μετρήσιμοι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στο επενδυτικό προφίλ μας. Και όπως ίσως μαντεύετε, αυτοί έχουν άμεση σχέση με τον χαρακτήρα και την ψυχολογία μας.

Σε αντίθεση με την “δυνατότητα ανάληψης ρίσκου”, εδώ οι επαγγελματίες χρησιμοποιούν τον όρο “ανοχή ρίσκου” (risk tolerance) για να περιγράψουν την προσωπική διάθεση ενός επενδυτή για ρίσκο. Η με απλά λόγια, πόσο άνετα μπορεί να κοιμάται τα βράδια, ενώ σκέπτεται τι γίνεται με τα χρήματα του!

Η προσωπική διάθεση μας για ρίσκο εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, όπως:

• Την σταθερότητα του μηνιαίου εισοδήματος και των δαπανών μας
• Την αποταμίευση ανάγκης και την περιουσιακή μας κατάσταση γενικότερα
• Την ηλικία μας
• Τις γνώσεις μας σε θέματα οικονομικών και επενδύσεων
• Τις προηγούμενες εμπειρίες μας με τις επενδυτικές αγορές
• Την εμπιστοσύνη μας προς τον σύμβουλο ή τον λογιστή μας

Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν το επενδυτικό μας προφίλ, αυξάνοντας ή μειώνοντας το συνολικό ρίσκο που είμαστε διατεθειμένοι να πάρουμε, χωρίς να βλέπουμε εφιάλτες κάθε βράδυ.

Ας πούμε για παράδειγμα ότι ο σύμβουλος μας προτείνει ένα κλασικό χαρτοφυλάκιο 60% μετοχών / 40% ομολόγων που καλύπτει τον χρονικό ορίζοντα και την επιθυμητή απόδοση μας. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που θα μας έσπρωχναν προς ένα πιο συντηρητικό προφίλ, με βάση τους παραπάνω παράγοντες:

• Εάν φοβόμαστε για προβλήματα στην δουλειά μας ή τα έσοδα μας
• Εάν έχουμε λίγες αποταμιεύσεις σε μετρητά
• Εάν είμαστε μεγαλύτεροι σε ηλικία
• Εάν “ζαλιζόμαστε” με τις καθημερινές οικονομικές ειδήσεις και δεν καταλαβαίνουμε και πολλά
• Εάν έχουμε “καεί” από προηγούμενες επενδυτικές απόπειρες μας, ή από κάποιον σύμβουλο που αποδείχτηκε αναξιόπιστος

Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι φυσιολογικό να προτιμούμε την σταθερότητα και την ασφάλεια των χρημάτων μας, και θα πρέπει να επιλέξουμε μία πιο συντηρητική κατανομή, π.χ. 40% μετοχές / 60% ομόλογα, προσαρμόζοντας ανάλογα τον χρονικό ορίζοντα και την επιθυμητή απόδοση μας.

Το αντίθετο φυσικά ισχύει για κάποιον νεότερο, με οικονομική ασφάλεια και εμπειρία στις επενδυτικές αγορές, που θα νοιώθει άνετα με μία πιο “επιθετική” κατανομή 75% μετοχές / 25% ομόλογα που μπορεί να έχει περισσότερες διακυμάνσεις, αλλά και υψηλότερη μακροπρόθεσμη απόδοση.

Όταν σχεδιάζουμε ένα επενδυτικό πλάνο με έναν ασφαλιστικό ή επενδυτικό σύμβουλο, αυτός συνήθως μας δίνει να συμπληρώσουμε ένα ερωτηματολόγιο, με ερωτήσεις του τύπου “πως θα αντιδρούσατε εάν το χαρτοφυλάκιο σας έχανε 30% της αξίας του σε 3 μήνες“, για να προσπαθήσει να καταλάβει πόσο ρίσκο μπορούμε να αντέξουμε. Όμως όπως όλα τα ψυχολογικά τεστ, αυτή η μέθοδος δεν είναι 100% αξιόπιστη, ειδικά με τους αρχάριους και όσους έχουν περιορισμένες γνώσεις στα οικονομικά θέματα.

Το καλύτερο κριτήριο της συμπεριφοράς μας, είναι το πως αντιδράμε σε πραγματικές καταστάσεις.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, όσοι έχουν ήδη ζήσει μία οικονομική κρίση καταλαβαίνουν καλύτερα πως θα αντιδρούσαν σε μία παρόμοια μελλοντική συγκυρία. Και δεν είναι τυχαίο ότι μετά από μία δεκαετή ύφεση, οι Έλληνες ιδιώτες δείχνουν σήμερα ένα αρκετά συντηρητικό προφίλ, διατηρώντας τα 2/3 των διαθεσίμων τους σε μετρητά και καταθέσεις.

Η πρόσφατη συγκυρία του κορωνοϊού, πέρα από την κοινωνική αναταραχή και το κόστος σε ζωές που προκάλεσε, έδωσε σε πολλούς νέους επενδυτές και την πρώτη πραγματική τους εμπειρία μίας διεθνούς οικονομικής αναταραχής. Και βλέποντας τους διεθνείς δείκτες να πέφτουν -10%, -20%, -30% και περισσότερο μέσα σε λίγες ημέρες, ήταν φυσιολογικό κάποιοι να πανικοβληθούν και να προσπαθούν να ξεπουλήσουν τα χαρτοφυλάκια τους.

Αυτές ακριβώς οι εμπειρίες είναι και ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβετε καλύτερα την δική σας ανοχή σε ρίσκο, και να προσαρμόσετε ανάλογα το επενδυτικό προφίλ σας. Όσο πιο δύσκολα κοιμόσασταν εκείνα τα βράδια, μην μπορώντας να προβλέψετε τις συνέπειες της επιδημίας στην υγεία και το πορτοφόλι σας, τόσο πιο ασφαλές και συντηρητικό θα πρέπει να κάνετε το πλάνο σας.

Εάν αντίθετα είδατε την συγκυρία αυτή ως μοναδική ευκαιρία, και ακολουθήσατε την συμβουλή του βαρώνου Nathan Rothschild “να αγοράζετε όταν το αίμα ρέει στους δρόμους“, τότε σίγουρα δεν έχετε πρόβλημα να ακολουθήσετε ένα πιο επιθετικό πλάνο… έστω και εάν κάποιοι σας στραβοκοιτάζουν.

 

Όλα τριγύρω αλλάζουνε

Όποιο και αν είναι το επενδυτικό προφίλ μας και το αντίστοιχο πλάνο στο οποίο καταλήξαμε, το πιο σημαντικό είναι ότι θα πρέπει να είναι ανοιχτό σε αλλαγές. Και οι περισσότερες αλλαγές στα σχέδια μας προκύπτουν από την ίδια την ζωή.

Όσο περνάει ο καιρός εμείς μεγαλώνουμε, σπουδάζουμε, παντρευόμαστε, μετακομίζουμε, κάνουμε παιδιά, αλλάζουμε δουλειές, γερνάμε. Οι στόχοι μας, οι πόροι μας, οι ανάγκες και οι υποχρεώσεις μας αλλάζουν συνεχώς. Όπως είχε πει και ο John Lennon, “Life is what happens to you, while you’re busy making other plans“.

Ένα σωστό επενδυτικό πλάνο θα πρέπει λοιπόν να είναι πάνω από όλα ευέλικτο, ώστε να προσαρμόζεται στις αλλαγές της ζωής και των στόχων μας, είτε αυτές είναι θετικές είτε αρνητικές. Εάν μελετήσουμε σωστά το επενδυτικό μας προφίλ και το αντίστοιχο ρίσκο που του ταιριάζει, σε σχέση με την τρέχουσα μας κατάσταση, θα έχουμε και τις περισσότερες πιθανότητες να πετύχουμε τους μακροπρόθεσμους μας στόχους. Και δεν θα χάνουμε χρόνο, ενέργεια και χρήματα αγοράζοντας και πουλώντας καθημερινά μετοχές και άλλους τίτλους, προσπαθώντας μάταια να “πιάσουμε την καλή” μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος λοιπόν (ουφ!) θα πάμε από την θεωρία στην πράξη, με κάποια πρακτικά παραδείγματα και γενικούς κανόνες που θα σας βοηθήσουν να βρείτε το δικό σας επενδυτικό προφίλ!