Τα Αρνητικά Επιτόκια στη Ζωή Μας – Μέρος ‘Β

Στο προηγούμενο άρθρο μας αρχίσαμε να βλέπουμε τι ακριβώς είναι αυτά τα “αρνητικά επιτόκια”, για τα οποία ακούμε συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Είδαμε πως αυτά έχουν επηρεάσει τα τελευταία χρόνια τις καθημερινές μας συναλλαγές με την τράπεζα μας, όπως τις καταθέσεις που έχουμε και τα δάνεια που εξοφλούμε. Και σίγουρα είδαμε ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ, σε σχέση με αυτά που θυμούνται οι γονείς μας.

Όμως πιστέψτε μας, αυτά δεν είναι τίποτα σε σχέση με το πως έχουν επηρεαστεί οι επενδυτικές αγορές…

Το Ourwallet δεν είναι επενδυτικός σύμβουλος. Το παρόν άρθρο παραθέτει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις και δεν περιέχει επενδυτικές προτάσεις ή συμβουλές. Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν πιστοποιημένο επενδυτικό η ασφαλιστικό σύμβουλο, για περισσότερες πληροφορίες και προσωπικές προτάσεις για τις δικές σας ανάγκες.

“We don’t want your money!”

Μία από τις πιο στοιχειώδεις έννοιες της οικονομίας είναι αυτή της μελλοντικής αξίας του χρήματος (future value of money). Σε απλά Ελληνικά, ο όρος αυτός σημαίνει ότι κάποιος που θέλει σήμερα να δανειστεί ή να χρησιμοποιήσει τα χρήματα μας, είναι διατεθειμένος να μας επιστρέψει στο μέλλον κάτι παραπάνω. Και είναι πολύ λογικό να ζητάμε κάποιο αντίτιμο, για να του παραχωρήσουμε τα λεφτά μας.

Αν δεν ίσχυε αυτό, ποιος ο λόγος να του τα δώσουμε;

Είτε μιλάμε για τόκους από μία κατάθεση, ένα δάνειο ή ένα ομόλογο, είτε για μερίσματα και υπεραξίες από μετοχές ή άλλες επενδύσεις, η βασική αυτή έννοια ισχύει σε κάθε τομέα της οικονομίας από τον καιρό της Βαβυλώνας. Φανταστείτε λοιπόν πόσο μπορούν να μπερδευτούν τα πράγματα, όταν αυτή η έννοια αναποδογυρίζει στα καλά καθούμενα.

Ο Howard Marks περιέγραψε σε ένα πρόσφατο άρθρο του με απλά λόγια το δίλημμα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι επενδυτές. Στη διάρκεια μίας επιχειρηματικής συμφωνίας του στην Ισπανία πριν λίγα χρόνια, είχε τον παρακάτω διάλογο με τον δικηγόρο του:

Δικηγόρος: Τα χρήματα έχουν έρθει. Τι να τα κάνουμε μέχρι την επόμενη εβδομάδα;

Marks: Βάλτα στην τράπεζα.

Δ: Καταλαβαίνεις ότι αν το κάνεις αυτό, την άλλη βδομάδα θα έχεις λιγότερα χρήματα από όσα έβαλες σήμερα;

Μ: Τότε μην τα βάλεις στην τράπεζα.

Δ: Είσαι υποχρεωμένος να τα βάλεις στην τράπεζα.

Μ: Ε τότε βάλτα στην τράπεζα!

Με τις κεντρικές τράπεζες να έχουν μειώσει τα βασικά επιτόκια τους στο 0% και ακόμα παρακάτω, και ταυτόχρονα να ρίχνουν συνεχώς χρήμα στην αγορά προσπαθώντας να ενισχύσουν την καταναλωτική ζήτηση και των πληθωρισμό, έχουμε φτάσει στο σημείο οι τράπεζες και οι εταιρείες στις μεγάλες οικονομίες να έχουν τόσο πολύ διαθέσιμο ρευστό, που να μην ξέρουν πια τι να το κάνουν!

Και έτσι ενώ η βασική ιδέα των τραπεζιτών ήταν ότι οι εταιρείες θα αξιοποιούσαν τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού για να κάνουν νέες επενδύσεις και να ενισχύσουν την κατανάλωση, στην πραγματικότητα παρατηρούμε τα εξής ευτράπελα στην διεθνή οικονομία:

• Στις ΗΠΑ οι εταιρείες εκμεταλλεύτηκαν τον φθηνό δανεισμό και την υψηλή ρευστότητα τους, και έχουν επιδοθεί μανιωδώς σε επαναγορές μετοχών (stock buybacks). Με απλά λόγια, αγοράζουν τις ίδιες τις μετοχές τους σπρώχνοντας προς τα πάνω τις τιμές τους στο χρηματιστήριο. Οι δείκτες ανεβαίνουν, το ίδιο και τα κέρδη των μετόχων, και όλοι είναι χαρούμενοι! Κάποιοι “περίεργοι” βέβαια, όπως οι υποψήφιοι για την προεδρία Bernie Sanders και Elizabeth Warren, υποστηρίζουν ότι αυτή η τακτική χειραγωγεί την αγορά και πρέπει να περιοριστεί ή να απαγορευτεί πριν σκάσει η φούσκα, αλλά “ποιος νοιάζεται τι λένε αυτοί οι σοσιαλιστές, εδώ έχουμε λεφτά να βγάλουμε!”
• Στην Ευρώπη οι εταιρείες έχουν άλλα προβλήματα να λύσουν: από την μία η πτώση των επιτοκίων τους βοηθάει να εξοφλήσουν τις υψηλές δανειακές υποχρεώσεις τους, που συνεχίζουν να τους βαραίνουν από την κρίση του 2008. Και από την άλλη, τα ίδια αυτά αρνητικά επιτόκια έχουν μηδενίσει τις αποδόσεις των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων τους, που αναγκαστικά επενδύουν μόνο σε ομόλογα και άλλους τίτλους χαμηλού ρίσκου. Και προκειμένου οι εταιρείες να μην αναγκαστούν να μειώσουν υπερβολικά τις παροχές των προγραμμάτων τους, αναγκάζονται να ρίξουν επιπλέον ρευστό για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους.
• Και στην Ιαπωνία, οι εταιρείες απλά κάθονται πάνω σε ένα βουνό από ρευστό, χωρίς καμία ιδέα τι να τα κάνουν. Το φιλόδοξο πρόγραμμα οικονομικής χαλάρωσης που ο Shinzo Abe ξεκίνησε το 2012, γνωστό και ως “Abenomics“, δεν φαίνεται να είχε τα αποτελέσματα που ήθελε, με την χώρα να συνεχίζει να έχει μηδενικό πληθωρισμό, ελάχιστη ανάπτυξη, και υπερβολικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος. Πολλές μεγάλες εγχώριες τράπεζες, και οι ακόμα πιο μεγάλες keiretzu, χρησιμοποιούν το κρατικό χρήμα για να καλύψουν τις χρόνιες ζημιές τους που σε μία “φυσιολογική” καπιταλιστική οικονομία θα τις είχε οδηγήσει προ πολλού σε χρεοκοπία και εξυγίανση. Έτσι αντί να ανανεώνεται η επιχειρηματική δραστηριότητα, στην Ιαπωνία σήμερα κυριαρχούν οι “εταιρείες-ζόμπι” που απλά ρουφάνε χρήμα χωρίς να ενισχύουν την ανάπτυξη και την επιχειρηματικότητα.

Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα που δείχνουν ότι τα αρνητικά επιτόκια, που εφαρμόστηκαν ως λύση ανάγκης πριν πολλά χρόνια, έχουν αρχίσει να στρεβλώνουν τη λειτουργία της διεθνούς οικονομίας. Και πουθενά αυτό δεν είναι πιο ξεκάθαρο, από το βασικό “θεμέλιο” της: την αγορά των ομολόγων.

Ομόλογα… υπό το μηδέν

Τον Ιούλιο του 2019, η συνολική αξία των ομολόγων με αρνητικό επιτόκιο στις διεθνείς αγορές είχε αγγίξει τα 13 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό αντιστοιχούσε σχεδόν στο ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ όλων των ομολόγων ασφαλούς επενδυτικής βαθμίδας. Και εδώ μιλάμε για ονομαστικό επιτόκιο, χωρίς να παίρνουμε υπόψη τον εκάστοτε πληθωρισμό. Εάν το κάναμε αυτό, θα βλέπαμε ότι η συνολική αξία ομολόγων με αρνητική καθαρή απόδοση… εκτοξεύεται στα 34 τρισεκατομμύρια δολάρια!

Με το επενδυτικό κλίμα να γίνεται πιο θετικό τους τελευταίους μήνες, τα ποσά αυτά έχουν μειωθεί κάπως – όμως και πάλι αυτό σημαίνει ότι μία πολύ μεγάλη μερίδα επενδυτών έχει αποδεχτεί ότι θα πάρει πίσω αύριο λιγότερα χρήματα, από όσα βάζει σήμερα!

Ένας λογικός άνθρωπος με ελάχιστες οικονομικές γνώσεις, θα ρωτούσε αμέσως το αυτονόητο:

Μα γιατί οι εταιρείες και οι επενδυτές δεν νοιάζονται που χάνουν λεφτά; Γιατί συνεχίζουν να αγοράζουν αυτά τα ομόλογα;

Μία απλή ερώτηση, που όμως η απάντηση της έχει πολλές και σύνθετες πτυχές.

• Ένα μεγάλο κομμάτι είναι τα κρατικά και εταιρικά συνταξιοδοτικά ταμεία, τα οποία είναι υποχρεωμένα να επενδύουν αποκλειστικά σε ασφαλή ομόλογα ανεξαρτήτως επιτοκίου, επειδή στα καταστατικά τους έχουν ως βασική υποχρέωση να μην ζημιώνουν τους ασφαλισμένους τους. Ακόμα και όσα αρχίζουν να “ξεμυτίζουν” προς λιγότερο ασφαλείς επιλογές, όπως π.χ. μετοχές ή hedge funds, είναι αναγκασμένα να διατηρούν το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου τους στα ομόλογα αυτά.
• Ένα άλλο σημαντικό μέρος είναι οι επενδυτικές εταιρείες που αποζητούν ασφάλεια στην στρατηγική τους. Είτε προβλέπουν μία μελλοντική πτώση στις μετοχικές αγορές, είτε πιστεύουν ότι τα επιτόκια θα πέσουν και άλλο στο μέλλον, είτε περιμένουν μείωση του πληθωρισμού ή ακόμα και αποπληθωρισμό. Σε κάθε περίπτωση, τα αρνητικά επιτόκια για αυτές είναι “καλύτερο από το τίποτα”.
• Και φυσικά υπάρχουν και οι “ψαγμένες” περιπτώσεις, όπου οι επαγγελματίες διαχειριστές επενδύσεων βρίσκουν τρόπους να βγάλουν κέρδος ακόμα και εδώ. Είτε κυνηγάνε ευκαιρίες στις διαφορές των τιμών μεταξύ χρηματιστηρίων (arbitrage), είτε στοιχηματίζουν σε μελλοντική άνοδο στη ζήτηση τους, είτε σε περαιτέρω πτώσεις των επιτοκίων, οι συναλλαγές στην χρηματοπιστωτική αγορά των ομολόγων, την μεγαλύτερη του κόσμου με όγκο πάνω από 100 τρισεκατομμύρια δολάρια, δεν σταματούν ποτέ.

Καλά λοιπόν όλα αυτά για τους χρηματιστηριακούς κολοσσούς, αλλά με μάς τους απλούς ιδιώτες τι γίνεται; Πόσο νόημα έχει σήμερα να κρατάμε ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο που κρατάμε για την συνταξιοδότηση μας, εάν αυτά μακροπρόθεσμα δεν προσφέρουν σχεδόν καθόλου τόκους;

Πέρα από το επιτόκιο

Για να βρει την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, ένας σοφός επενδυτής θα πρέπει να κατανοήσει τους διαφορετικούς ρόλους που παίζουν τα ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο του:

1. Προσφέρουν σταθερά έσοδα – Η βασική λειτουργία ενός ομολόγου είναι να πληρώνει τακτικούς τόκους στον κάτοχο του, όπως και σε μία προθεσμιακή κατάθεση. Κάθε ομόλογο έχει ένα ονομαστικό επιτόκιο βάσει του οποίου υπολογίζεται το τοκομερίδιο που πληρώνει κάθε περίοδο (μήνας/τρίμηνο/έτος), και μέσω αυτού και η ολική του απόδοση. Και οι τόκοι αυτοί είναι ίδιοι και αμετάβλητοι, ότι και να γίνεται στην αγορά.

Οι περισσότερες μετοχές δίνουν και αυτές τακτικά έσοδα στον κάτοχο της, που είναι φυσικά τα μερίσματα. Όμως αυτά δεν είναι ποτέ σταθερά, αφού υπολογίζονται ανάλογα με τα ετήσια κέρδη της εταιρείας (εάν έχει!), αλλά και την απόφαση της διοίκησης της για το ποσοστό των κερδών που θα διανείμει στους μετόχους. Με λίγα λόγια, τα έσοδα μας από ομόλογα είναι πολύ πιο σίγουρα και σταθερά από αυτά των μετοχών, όσο λίγα και αν είναι.

2. Αντισταθμίζουν τις μετοχές – Η αντίστροφη συσχέτιση στις βραχυπρόθεσμες τιμές μετοχών και ομολόγων, είναι μία από τις θεμελιώδεις αρχές των επενδύσεων. Με απλά λόγια, όταν οι τιμές των μετοχών πέφτουν, αυτές των ομολόγων συνήθως ανεβαίνουν. Ένα πρόσφατο παράδειγμα του κανόνα αυτού είναι η περσινή διόρθωση των μετοχικών αγορών τα Χριστούγεννα του 2018, που συνοδεύτηκε από σημαντική άνοδο στους ομολογιακούς δείκτες, όπως περιγράψαμε στην ανασκόπηση του Χαρτοφυλακίου του Ourwallet τον περασμένο Απρίλιο.

Ο κανόνας αυτός φυσικά δεν ισχύει 100%, αφού μία οικονομική κρίση σε μία χώρα θα προκαλέσει πτώση των τιμών τόσο στο χρηματιστήριο της, όσο και στα εγχώρια ομόλογα. Στο κάτω-κάτω ποιος θα διατηρούσε κεφάλαια σε μία χώρα που καταρρέει, όπως η Ελλάδα την προηγούμενη δεκαετία, ή η Αργεντινή φέτος (πάλι);

Με δεδομένο ότι κανένας επενδυτής δεν μπορεί να μαντεύει 100% σωστά τις μελλοντικές κινήσεις των αγορών, η σωστή διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου του είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην βγει μακροπρόθεσμα χαμένος. Και διατηρώντας τίτλους που βραχυπρόθεσμα κινούνται αντίθετα, μπορεί με τη βοήθεια της τακτικής εξισορρόπησης να “αγοράζει φτηνά και να πουλάει ακριβά”, χωρίς να προσπαθεί άσκοπα να μαντέψει τι θα κάνουν αύριο οι αγορές.

3. Περιορίζουν την μεταβλητότητα – Άλλη μία θεμελιώδης αρχή των επενδύσεων είναι ότι τα ομόλογα έχουν πιο περιορισμένες μεταβολές στις τιμές τους από τις μετοχές. Οι επενδυτές συνήθως υπολογίζουν (μαντεύουν;) την τιμή της μετοχής μίας εταιρείας, με βάση τις προβλέψεις τους για τα μελλοντικά κέρδη της. Και οι προβλέψεις αυτές αλλάζουν καθημερινά, ανάλογα με την πορεία της εταιρείας, των ανταγωνιστών της, την αγοράς όπου κινείται, και πολλών άλλων άγνωστων παραγόντων.

Από την άλλη, οι αλλαγές στην τιμή ενός ομολόγου στην αγορά προέρχονται κυρίως από τις αλλαγές στα βασικά επιτόκια, τις οποίες οι κεντρικές τράπεζες ανακοινώνουν μόνο μία φορά το τρίμηνο, και είναι μόλις της τάξης του 0,25% – 0,50%.

Χωρίς να μπούμε σε περισσότερες λεπτομέρειες, η ουσία είναι ότι ένας τίτλος ομολόγων θα παρουσιάζει πάντα χαμηλότερη μεταβλητότητα (volatility) από έναν αντίστοιχο τίτλο μετοχών. Και όσο μεγαλύτερη σημασία δίνει ένας επενδυτής στην σταθερότητα του χαρτοφυλακίου του, τόσο μεγαλύτερο ποσοστό σε ομόλογα θα διατηρεί σε αυτό, έστω και με την χαμηλότερη απόδοση που αυτά προσφέρουν.

Μετά από όλα αυτά λοιπόν, καταλαβαίνουμε γιατί τα ομόλογα πρέπει να συνεχίζουν να παίζουν βασικό ρόλο σε μία μακροχρόνια επένδυση.

Η ερώτηση που έρχεται αμέσως μετά, είναι φυσικά “τι γίνεται λοιπόν με τις μετοχές;”

Όμως προτού πιάσουμε αυτό το θέμα, θα συζητήσουμε μία ακόμα (τελευταία!) βασική οικονομική έννοια. Και αυτή κρατάει το κλειδί για να καταλάβουμε καλύτερα τι στην ευχή γίνεται τα τελευταία χρόνια στις αγορές. Λίγη ακόμα θεωρία λοιπόν και τελειώνουμε!

Ρίσκο και Απόδοση

Η σχέση που συνδέει το ρίσκο μίας επένδυσης και την πιθανή της απόδοση, είναι ένα βασικό αξίωμα στο οποίο βασίζονται πολλές επενδυτικές θεωρίες και έννοιες, όπως η Σύγχρονη Θεωρία Χαρτοφυλακίων (Modern Portfolio Theory), το Μοντέλο Αποτίμησης Κεφαλαιουχικών Αγαθών (Capital Asset Pricing Model) και οι δείκτες ανάλυσης αξιών Sharpe, Treynor και Jensen.

Με απλά λόγια, όσο μεγαλύτερο είναι το ρίσκο μίας επένδυσης, τόσο υψηλότερη πρέπει να είναι και η πιθανή απόδοση του, για να την προτιμήσει ένας επενδυτής.

Το μοντέλο αυτό έχει ως σημείο εκκίνησης την λεγόμενη απόδοση μηδενικού ρίσκου (Risk-free rate of return), η οποία μας λέει τι κέρδος μπορούμε να περιμένουμε από μία επένδυση με μηδενικό κίνδυνο. Στην πράξη οι οικονομολόγοι και οι επαγγελματίες επενδυτές χρησιμοποιούν για το σημείο αυτό κρατικά ομόλογα μίας μεγάλης και ισχυρής οικονομίας με μηδενικές πιθανότητες χρεοκοπίας, με πιο συνηθισμένο παράδειγμα τα US Treasury Bonds.

Σιγά-σιγά μάλλον καταλαβαίνετε που το πάμε… Σε φυσιολογικές περιόδους η απόδοση μηδενικού κινδύνου μπορεί να είναι της τάξης του 2-3%, ανάλογα με τον πληθωρισμό και τις γενικότερες οικονομικές συνθήκες. Και από εκεί και πέρα, η πιθανή απόδοση κάθε άλλης επένδυσης με υψηλότερο ρίσκο, υπολογίζεται με βάση αυτό το σημείο.

Όμως τι συμβαίνει όταν η απόδοση αυτή γίνεται αρνητική;

Η πιο απλή απάντηση είναι ότι για να πετύχουμε την ίδια θετική απόδοση, είμαστε αναγκασμένοι να αποδεχτούμε υψηλότερο ρίσκο στην επένδυση μας! Και αυτό ακριβώς αποτελεί το μεγάλο πρόβλημα των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων σήμερα, που υποτίθεται ότι πρέπει να εξασφαλίσουν ταυτόχρονα στους πελάτες τους και εγγυημένες αποδόσεις, και μηδενικό κίνδυνο απώλειας του κεφαλαίου τους.

Από την άλλη, οι επαγγελματίες χρηματιστές σήμερα μπορούν να δανείζονται περισσότερα κεφάλαια με χαμηλότερο ή και μηδενικό επιτόκιο, για να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως “μόχλευση” (leveraging), και είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την λειτουργία των αγορών. Η σχέση ανάμεσα στα κεντρικά επιτόκια μίας χώρας, και στην πορεία των χρηματιστηριακών δεικτών της, είναι και αυτή ξεκάθαρα τεκμηριωμένη: όσο χαμηλότερα είναι τα επιτόκια, τόσο πιο εύκολη και φτηνή γίνεται η μόχλευση, και τόσο ανεβαίνουν οι αγορές και οι τιμές των μετοχών.

Εάν λοιπόν ήσασταν ένας “Λύκος της Γουόλ Στριτ” και σας δίνανε τζάμπα χρήμα για να αγοράσετε όσες μετοχές θέλατε, τι πιστεύετε ότι θα γίνονταν στα χρηματιστήρια;

“MOAR RISK!”

Όπως περιγράψαμε και πιο πριν, η αυξημένη ρευστότητα από τις κεντρικές τράπεζες αξιοποιήθηκε με διαφορετικό τρόπο στις μεγάλες οικονομίες. Ενώ στην Ευρώπη χρησιμοποιήθηκε για να καλυφτούν οι μεγάλες ζημιές των τραπεζών και των ασφαλιστικών που δεν αφέθηκαν να χρεοκοπήσουν, στις ΗΠΑ μετά το “σκότωμα” ή την εξαγορά κολοσσών όπως οι Lehman Brothers, Bear Stearns, Merrill Lynch και AIG στην κρίση του 2008, όλα τα νέα κεφάλαια που έριξε η Fed στην αγορά χρηματοδότησαν τους επιζήσαντες και τις νέες εταιρείες.

Το αποτέλεσμα; Η μεγαλύτερη σε διάρκεια και αξία άνοδος των αμερικάνικων χρηματιστηριακών δεικτών, από τον 2ο Παγκ. Πόλεμο και έπειτα!

Η ξέφρενη αυτή άνοδος από το 2009, έχει αποδοθεί κατά καιρούς σε πολλούς και διάφορους παράγοντες, ανάλογα με το ποιον αναλυτή τύχαινε να ρωτήσετε: τις πολιτικές του προηγούμενου προέδρου Obama, ή του σημερινού προέδρου Trump, την εκρηκτική άνοδο των εταιρειών τεχνολογίας όπως οι λεγόμενες FAANG (Facebook, Apple, Amazon, Netflix & Google), ή απλά επειδή η κρίση του 2008 έριξε υπερβολικά τους δείκτες και μία παρατεταμένη άνοδος ήταν προδιαγραμμένη.

Όμως σήμερα οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η πολιτική “εύκολου χρήματος” που συνεχίζει να ακολουθεί η Fed, είναι ένας βασικός λόγος για την παρατεταμένη άνοδο των δεικτών. Και αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι διορθώσεις όπως η “σφαγή των Χριστουγέννων” το 2018, συνέπεσαν με ανακοινώσεις ή προβλέψεις από την Fed για προσεχείς αυξήσεις των κεντρικών επιτοκίων της.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η άνοδος αυτή των δεικτών είναι πλασματική, αφού σχεδόν όλα τα θεμελιώδη στοιχεία της οικονομίας των ΗΠΑ συνεχίζουν να δείχνουν σταθερή άνοδο. Και η χαμηλότερη ανάπτυξη στις οικονομίες της Ευρώπης και της Ιαπωνίας μπορεί να είναι αποτέλεσμα πιο θεμελιωδών παραγόντων, όπως π.χ. η ταχύτερη γήρανση του πληθυσμού, ή η βραδύτερη επιστημονική καινοτομία.

Όμως ας μην ξεφεύγουμε από το βασικό μας θέμα…

Τι τις θες τις μετοχές;

Τα τελευταία χρόνια, ακούμε πολλούς γνωστούς επενδυτές και αναλυτές να υποστηρίζουν ότι έρχεται η στιγμή που τα αμερικάνικα χρηματιστήρια, οι στυλοβάτες της παγκόσμιας οικονομίας, θα πέσουν. Σκληρά.

Κάποιοι βέβαια από αυτοί τους αναλυτές, είναι απλά “επαγγελματίες προφήτες”. Τα κακά νέα πάντα πουλάνε περισσότερο από τα καλά, και υπάρχουν πολλοί που βγάζουν το ψωμί τους αποκλειστικά με δυσοίωνες προβλέψεις. Άλλοι απλά επιμένουν στις προσωπικές τους προκαταλήψεις, χωρίς να αναρωτηθούν μήπως οι θεμελιώδεις τους εικασίες είναι λανθασμένες.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι κάποια στιγμή δεν θα προκύψει μία ύφεση στην οικονομία, ή μία “αρκούδα” στα χρηματιστήρια. Οι κύκλοι είναι αναπόσπαστο μέρος της οικονομίας, και οι πτώσεις μία απαραίτητη διαδικασία που ξεκαθαρίζει την ήρα από το στάρι στις επενδυτικές αγορές. Όμως οι επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει, ξανά και ξανά και ξανά, ότι οι περισσότερες προσπάθειες μας να μαντέψουμε πότε θα πέσουν οι αγορές δεν είναι μόνο αποτυχημένες, αλλά και άνευ ουσίας.

Ας γυρίσουμε λοιπόν στα βασικά. Ποια πρέπει είναι τα βασικά χαρακτηριστικά στο μετοχικό χαρτοφυλάκιο ενός συνετού επενδυτή;

1. Διαφοροποίηση – Το έχουμε πει 1000 φορές, αλλά δεν θα σταματήσουμε να το λέμε: ένα σωστά και ευρέως διαφοροποιημένο διεθνές χαρτοφυλάκιο θα έχει σχεδόν πάντα καλύτερες αποδόσεις, από οποιαδήποτε στοχευμένη στρατηγική σε μόνο 2-3 μετοχές, 2-3 κλάδους, ή ακόμα και σε 2-3 χώρες. Αφήστε τους “γκουρού” των επενδύσεων να λένε ότι έχουν την μαγική σφαίρα που προβλέπει το μέλλον, και επιλέξτε ένα αμοιβαίο κεφαλαίο ή ETF που περιέχει μετοχές των μεγαλύτερων εταιρειών από όλο τον κόσμο.

2. Χαμηλό κόστος – Και εδώ οι επιστημονικές έρευνες είναι κατηγορηματικές. Ο πιο αξιόπιστος παράγοντας που προβλέπει την τελική απόδοση μίας επένδυσης, είναι το κόστος διαχείρισης της. Δεν είναι ούτε η διάρθρωση της, ούτε το ταλέντο του διαχειριστή της, ούτε η στρατηγική που ακολουθεί, ούτε οι προηγούμενες αποδόσεις. Αγνοήστε τις προτροπές των “γκουρού” που σας προτείνουν ακριβά προϊόντα ενεργητικής διαχείρισης, και επιμείνετε σε παθητικά αμοιβαία κεφάλαια δείκτη ή ETF με χαμηλές προμήθειες διαχείρισης κάτω από 0,5%, και ελάχιστη φορολογική επιβάρυνση.

3. Ασφάλεια – Ο Warren Buffett έχει πει: “Rule No. 1: Never lose money. Rule No. 2: Never forget rule No. 1.”. Και μπορεί αυτό να ακούγεται απλό, αλλά πολλοί επενδυτές την πατάνε με τις απερίσκεπτες επιλογές τους. Είτε υπερεκτιμούν τις ικανότητες τους και την ανοχή τους για ρίσκο, είτε κυνηγούν ανούσιες “τάσεις” που ανεβαίνουν και πέφτουν διαρκώς, είτε ακολουθούν τις συμβουλές άλλων που ξέρουν ακόμα λιγότερα, ή (ακόμα χειρότερα!) απλά τους εκμεταλλεύονται.

Ο συνετός επενδυτής ξέρει ότι ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο από αξιόπιστες διεθνείς μετοχές θα συνεχίζει να του προσφέρει τακτικά μερίσματα, ακόμα και όταν οι δείκτες κάνουν άλλη μία από τις συχνές διορθώσεις τους. Και ακόμα και εάν μία εταιρεία χρεοκοπήσει χωρίς προειδοποίηση, θα έχει χιλιάδες ακόμα που θα συνεχίζουν να δουλεύουν κανονικά για αυτόν. Επιλέξτε την διάρθρωση που ταιριάζει στους μακροπρόθεσμους στόχους σας και το επιθυμητό επίπεδο ρίσκου, περιοριστείτε σε μία απλή τακτική εξισορρόπηση, και αφήστε το χαρτοφυλάκιο σας να δουλέψει με την ησυχία του για όσα χρόνια χρειαστεί.

Και με τις άλλες κατηγορίες τι γίνεται;

Υπάρχουν πολλοί επενδυτές που προτιμούν να διατηρούν και άλλους τύπους τίτλων στο χαρτοφυλάκιο τους, πέρα από μετοχές και ομόλογα. Τα πιο συνηθισμένα παραδείγματα είναι ο χρυσός ή άλλα πολύτιμα μέταλλα, και εμπορεύματα όπως το πετρέλαιο ή άλλες πρώτες ύλες. Σήμερα μάλιστα είναι πολύ εύκολο κάποιος να αγοράσει παράγωγα ή τίτλους ETC (Exchange Traded Commodity) που αντιπροσωπεύουν αξίες όπως οι παραπάνω, καθώς και commodity ETFs που παρακολουθούν δείκτες μίας ή και περισσότερων κατηγοριών εμπορευμάτων. Και φυσικά τα τελευταία χρόνια τα κρυπτονομίσματα προσφέρουν άλλη μία εναλλακτική επιλογή για κάποιον που θέλει να διαφοροποιήσει το χαρτοφυλάκιο του.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι κατηγορίες αυτές προσφέρουν μία επιπλέον διαφοροποίηση στο χαρτοφυλάκιο τους. Και είναι αλήθεια ότι οι πορείες των τιμών τους συνήθως δεν συσχετίζονται με αυτές των μετοχών και των ομολόγων. Δεν είναι τυχαίο ότι σε κάθε βραχυπρόθεσμη πτώση των αγορών, οι τιμές του χρυσού και των περισσότερων εμπορευμάτων αντιδρούν ανοδικά, αφού πολλοί επενδυτές τα βλέπουν ως ένα ασφαλές καταφύγιο, ειδικά σε περιόδους με υψηλό πληθωρισμό. Αυτή όμως η τελευταία φράση πιθανόν να μας δίνει και μία ιδέα για τις προοπτικές των εμπορευμάτων στην εποχή των αρνητικών επιτοκίων.

Υπάρχουν όμως και μειονεκτήματα για κάποιον που επενδύει σε χρυσό, εμπορεύματα ή κρυπτονομίσματα. Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτά δεν προσφέρουν σταθερό και τακτικό εισόδημα για τον κάτοχο τους, όπως οι τόκοι των ομολόγων ή τα μερίσματα των μετοχών. Τα όποια κέρδη που προσφέρουν προέρχονται αποκλειστικά από τυχόν άνοδο των τιμών τους (capital gains). Άρα μιλάμε για καθαρά κερδοσκοπικά προϊόντα, για τα οποία ο κάτοχος τους στοιχηματίζει ότι μπορεί να πουλήσει στο μέλλον σε υψηλότερη τιμή. Και αυτό είναι ένα στοίχημα που έχετε 50/50 πιθανότητες να κερδίσετε… ή να χάσετε!

Ένα ακόμα πρόβλημα είναι ότι τα προϊόντα αυτά δεν είναι διαθέσιμα σε μορφή αμοιβαίων κεφαλαίων ή ETF, που απαλλάσσονται από την φορολόγηση. Τόσο τα παράγωγα όπως options, futures και CFD, όσο και τα λεγόμενα ETC (Exchange Traded Commodity) και τα commodity ETFs, αντιμετωπίζονται όλα από την εφορία ως κερδοσκοπικά προϊόντα και τα κέρδη τους υπόκεινται σε φόρο υπεραξίας 15%. Είναι ένα στοιχείο που περιπλέκει την διαχείριση του χαρτοφυλακίου μας, και πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη εάν δεν πληρώνουμε κάποιον σύμβουλο για να ασχολείται για λογαριασμό μας.

Τέλος, υπάρχει φυσικά και η επιλογή των ακινήτων, που ακόμα και σήμερα συνεχίζει να είναι η πιο δημοφιλής επενδυτική ενασχόληση των Ελλήνων ιδιωτών. Έχουμε ήδη γράψει ένα ολόκληρο άρθρο για το θέμα αυτό, οπότε εδώ θα επαναλάβουμε απλά ότι αναφέραμε στο πρώτο μέρος του άρθρου μας, για το πως τα μηδενικά επιτόκια διευκολύνουν όποιον θέλει να πάρει ένα στεγαστικό δάνειο για να χρηματοδοτήσει την αγορά ή την ανέγερση ενός ακινήτου. Από εκεί και πέρα, η καλύτερη κίνηση είναι να απευθυνθείτε σε έναν πιστοποιημένο μεσίτη ή πραγματογνώμονα, ο οποίος θα σας καθοδηγήσει για τις προοπτικές του τομέα και τις λύσεις που ταιριάζουν σε εσάς.

Επενδύοντας στον κόσμο του 0%

Η μόνιμη ερώτηση που κάνουν όλοι όσοι ασχολούνται με τα οικονομικά και τις επενδύσεις, είναι: “Τι θα γίνει αύριο στις αγορές;” Επαναλαμβάνεται μονίμως και μονότονα, ειδικά τώρα με τον ερχομό της νέας χρονιάς. Είναι δύσκολο να πάμε κόντρα στην ανθρώπινη φύση, που θέλει να υπολογίζει τα πάντα σε βολικά κουτάκια, και να προσπαθεί να μαντέψει το μέλλον με βάση τα προηγούμενα κουτάκια.

Παρά την άνοδο των αμερικανικών αγορών την τελευταία δεκαετία, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι για τα επόμενα χρόνια οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για χαμηλότερες αποδόσεις. Μπορεί τα αρνητικά επιτόκια να μην προκάλεσαν κάποια κρίση υπερπληθωρισμού, όπως προειδοποιούσαν στην αρχή πολλοί επικριτές, άλλα φαίνεται ότι η μονιμοποίηση τους μας οδηγεί σε μία στασιμότητα της πραγματικής οικονομίας.

Πολλοί μπορεί να γκρινιάζουν και να αναπολούν τις εποχές που οι προθεσμιακές καταθέσεις και τα ασφαλιστικά προγράμματα εγγυημένου κεφαλαίου έδιναν ονομαστικά επιτόκια 4-5% χωρίς κανένα ρίσκο, ενώ σήμερα είναι αναγκασμένοι να αναζητήσουν πιο σύνθετες λύσεις για τα χρήματα τους, όπως π.χ. τις “στοιχηματικές καταθέσεις” που συνδέονται με κάποιον δείκτη και προσφέρουν υψηλότερες αποδόσεις εάν αυτός κινηθεί θετικά.

Όμως οι “γκρινιάρηδες” ξεχνούν ότι και ο πληθωρισμός τότε έτρεχε με παρόμοιους ρυθμούς, ενώ σήμερα σε όλη η Ευρώπη μετά βίας ξεπερνάει το 1%, και στην Ελλάδα μόλις τους τελευταίους μήνες έχει ανέβει άνω του 0%!

Όσο λοιπόν οι συνθήκες μένουν όπως είναι, είμαστε αναγκασμένοι να προσαρμοστούμε σε αυτές. Εάν μας ενδιαφέρει μόνο να κρατήσουμε ασφαλή τα χρήματα μας, θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν θα μας αποφέρουν σχεδόν καμία απόδοση. Και εάν χρειαζόμαστε οπωσδήποτε κάποιο κέρδος από αυτά, θα πρέπει να επιλέξουμε ένα επενδυτικό ρίσκο ανάλογα με τις ανάγκες μας, τον χρονικό μας ορίζοντα, και την προσωπική μας ανοχή.

Ας έχουμε λοιπόν ρεαλιστικές προσδοκίες, και ας μείνουμε σταθεροί στις βασικές αρχές του σοφού επενδυτή: τηρούμε μία τακτική αποταμίευση, εξοφλούμε τις οφειλές μας, επενδύουμε ότι περισσεύει σε ένα ασφαλές, διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο με χαμηλό κόστος, και τηρούμε ένα τακτικό πρόγραμμα εξισορρόπησης. Και να είστε σίγουροι ότι μακροπρόθεσμα θα βγείτε πολύ πιο κερδισμένοι, από οποιονδήποτε “τζογαδόρο” που επιδίδεται στο άσκοπο κυνήγι των αγορών.

Το Ourwallet δεν είναι επενδυτικός σύμβουλος. Το παρόν άρθρο παραθέτει αποκλειστικά προσωπικές απόψεις και δεν περιέχει επενδυτικές προτάσεις ή συμβουλές. Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν πιστοποιημένο επενδυτικό η ασφαλιστικό σύμβουλο, για περισσότερες πληροφορίες και προσωπικές προτάσεις για τις δικές σας ανάγκες.